تاریخ ناپنہ غاک
نوشتوک: محبوب شاہ
دی بلوچستان پوسٹ : براہوئی کالم
ہرا کتاب نا سرجم ءِ براہوئی ترجمہ ٹی تالان کننگ اُٹ، دا کتاب داڑان مُست بیدس انگریزی آن پین ہچ ءُ زبان اسے ٹی شینک متنے، دا کتاب ءِ اسہ وخت اس ہندوستان اٹ ”اتوار بازار“ نا اسہ تڑہ سے آن بہا اٹ ہلکُٹ، داتڑہ غان کنے بلوچستان نا بارواٹ مسہ کتاب دو بسُر۔ اولیکو کتاب فاروڈ پالیسی ئسے ہراک 1900ء اٹ نئی دہلی آن شینک مسنے۔ ارٹمیکو کتاب آل انڈیا بلوچ کانفرنس 31مئی 1933ء اٹ بلوچ گاندھی خان عبدالصمدخان نا کماشی ٹی مسوسس۔مسٹمیکو کتاب بلوچ حکمران تا معاہدہ غاک ءُ، ہراکہ برٹش حکومت تون کننگاسُر اوار ءُ. آل انڈیا بلوچ کانفرنس والا کتاب و بلوچ حکمران آتا کتاب آک اسہ جاگہ گنڈوک ئسر۔ بلوچ حکمران آتا دا کتاب 1900ء آن ہم مُست شینک مسنے ودا اِرا کتاب اینو اسکان منظر عام آ بتور۔ دا کتاب آک ہرا وخت آ کہ کنے دوبسُر دافتے ہندوستان آن تینا وطن آ اتنگ کن انڈیا نا کسٹم والاتیان بھاز متاماری آن پد داتسکان سرکریٹ۔ اوفتا پانگ دا ئس کہ نن تینا وطن نا گچین آ دستاویز یا کتاب آتے ایلو وطن آ دننگ کن موکل تفنہ۔ ولدا ای اوفتے دلیل اٹ اُست جم کریٹ کہ بے شک دافک نما وطن اٹ شینک مسنو، ولے دافک کل کنا وطن نا بارواٹ ءُ. گڑا اوفتا افسر اس دافتے دننگ کن موکل تِس۔ داکتاب آتا اسہ کاپی اس ای بلوچستان اسٹڈیز سینٹر نا پنی آ اُستاد ڈاکٹر فاروق بلوچ ءِ اسہ کاپی اس ڈاکٹر شاہ محمد مری ءِ یوسف عزیز چیئرکن تسٹ، اسہ کاپی اس بلوچی نا اسکالر بالاچ حمید بلوچ ءِ بلوچی و اُردو ترجمہ کننگ کن تسُٹ۔
داکتاب آتیٹی ہمو معاہدہ غاتا ذکر ہم دو بریک ہرافتے بلوچ حکمران آک برٹش حکومت تون کریسُر دافتیٹی کیشتری معاہدہ غاک ٹیلی گرام لائن نا بارواٹ ءُ. دا معاہدہ غاتے خوڑت خواننگ آن پد سما تمک کہ ننا بلوچ حکمران آک سڑدار ونواب آک تینا کل اختیارات آتے برٹش سرکار نا مون آ اسہ خیسن نا تشت اسیٹی مخملی ءُ پُچ ئسے نا زی آتالان کرینو۔ دافتے خواننگ آن پد سما تمک کہ بلوچ حکمران آک منہ روپئی و پیسہ نا خاطرآن تینا باوہ پیرئی آ حاکمی ءِ برٹش حکومت آ نیلام کرینو۔ داکتاب کہ وخت اس کنے دوبس تو دادے خواننگ آن پد ای محسوس کریٹ کہ داکتاب براہوئی بلوچی ادب اٹ تاریخ دان و خوانندہ انگا بندغ آتے کن اسہ مڈی ئسے آن کم اف۔ ہرافک ریاست قلات نا دور ءِ مطالعہ کرینو یا کننگ ءُ. اگہ بلوچستان نا حکمران آتا بارواٹ پٹ وپول کننگے تو ہراڑے کہ مہراب خان و نصیر خان نوری کونو دلیر ءُ کماش بلوچستان اٹ حکمرانی کرینو ہموڑے میر احمد یار کونو کم استخان و جام غلام قادر و نواب آف مکران کونو جوفئی ءُ سڑدار ونواب بے حساب ودی مسُنے، ہراکہ مزاحمت تو وخت اس ہم کتنو بلکن وطن نا ہر کنڈ ءِ پیسہ نا مون اٹ بہا کرینو۔ داکتاب ءِ انگریزی آن براہوئی زبان اٹ ترجمہ کرینُٹ دا کتاب نا بناء ٹی آل انڈیا بلوچ کانفرنس نا فیصلہ غاک ہم گنڈوک ءُ. کتاب اٹ اگہ جاگہ اس کمی پیشی مرو ءِ تو اُمیت ءِ اسہ طالبعلم ئسے نا حثیت اٹ کنے بشخورے و کنے دا بابت تینا سلاہ تیان معلومدار کرورے انتیکہ براہوئی زبان اٹ کنا ترجمہ نا دا اولیکو کتاب ءِ دا کتاب انگریز نا دور آن اینو اسکان بھلو سفر اس کرینے۔ ہندا سوب آن بھاز خستہ حالیت اٹ ئس و کتاب نا زی ئنا بشخ ہراڑے کہ کتاب نا پن و مصنف نا پن بریک ہمو پنہ کتاب اٹی اف، ای بھازکوشست کریٹ کہ کنے کتاب نا پن ومصنف نا پن دو برے ولے دوبتو، داڑکن ای بشخنداری خواوہ۔
داکتاب داگڑا تا شاہدی ءِ کہ ننا حکمران آک تینا جندی فائدہ غاتے کن تینا عیش و عشرت نا خاطر آن تینا لمہ وطن تینا ملک تینا ڈغار وحاکمی ءِ انگریز حکومت نا جولا اٹ شاغانو و ہمو حکمران آک ءُ ہراکہ اینو ہم تاریخ اٹ اسہ گچین ءُ پن ئسے نا خواجہ ءُ ولے داکتاب اوفتا دور ئنا حکمرانی نا لپ آتا شاہدی ءِ ہراکہ تاریخ ہفت تل اٹ تاریخ نا طالب علم و بلوچ اُلس نا خن تیان اودیم مسُنے، حالانکہ داڑان مُست بلوچستان اٹ برٹش حکومت اٹ چندی بدلیک مسُر ولے اوفتیٹی ہم ننا حکمران آتا تادہ ئس۔
ہراوخت کہ قاریک کل کتاب ءِ خوانر توکل راستکیک تینٹ اوفتا مون آ بریرہ، اگہ کتاب اٹ جاگہ اس اسہ سخت ءُ لوز اس یا ہندن ءُ ہیت اس رَد نوشتہ مرو ءِ تو چاہندار آتیان خواست ءِ کہ اوفک کنے پار و کنا راہشونی ءِ کیر۔
(برجاء)
