اسہ پوسکنو باسک ئسے نا مُونا تیوی آن بھلا ہڑاند تینا بے علمی ءِ ایسر کننگ مریک. اودے ہیل کروئی مریک کہ سلاء تے گچین وڑ اٹ امر کاریم ئٹی ہتنگک، اودے فوجی حکمت عملی ءُ سر و سوج نا چَم آتے جُوانیکہ کروئی تمک. اودے OC’s یعنی اسہ فوجی یونٹ ئسے امر اسہ سوگو ءُ حوالکاری (انٹیلی جنس) جال اس تالان کننگک، ہیل کروئی تمک. تیوی آن اہم آ ہیت دادے کہ نن چاہے تنظیم نا ہرا بشخ تون تعلقداری تخن، ننے تحریک تون تینا سیالی ءِ سوگو تخنگ کن تینا چاگڑدی شعور ءِ بھلو پِڑ ئسے آ تالان کروئی تمک، تینا ساڑی آ چاگڑد ءِ سرپند مننگ کن اخس زیات مننگ کیک ہموخہ سرپندی ودی کروئی تمو و نن دا چاگڑڈ ءِ مَٹ کننگ اٹ انت تننگ خوانہ، دا بابت انفرادی و اشتماعی رِد اٹ تینے علم تون ہمگرنچ کروئی تمو.
سیاسی یا عسکری جارحیت آ ہننگ آن مُست نن بھاز زیات خیالداری تون تینے رَکنگ نا وڑ و ڈول آتے تینائی کین انتئے کہ بیرہ اندا وڑ سرسُہبی یخینی مننگ کیک. مثیال کن نن ہمو وخت اسکان اسہ آزات و سِیوت آ آئرلینڈ نا وکالت ءِ کننگ کپنہ، ہراتم اسکان نن آزات آئرلینڈ آ تینا حق ءِ منفپنہ و اسہ بشخ و بانٹ و کوزہ مروکو آئرلینڈ ئسے نا مقابلہ ٹی سِیوت آ آئرلینڈ نا سوگوی، پَکار و حق ءِ منفپنہ. نن ہمو وخت اسکان تشدد ءِ تینا کسر سرپند مفنہ، ہراتم نن دا ثابت کپنہ کہ ننتون داڑان بیدس پین ہچو کسر اس اَف. اگہ نن ہڑدے ئی مثیال آتیٹ اُرن، گڑا نن ہمو وخت اسکان جنگ نا ترندی نا دعویٰ ءِ کننگ کپنہ، ہراتم کہ نن اسیکہ تینے ٹی ہمو لائخی تے ودی کپنہ. نن ہمو تم اسکان جُلہو اس کپنہ ہراتم اسکان نن یخینی کپنہ کہ نن تیوی آ رَکوک آ چَم آتے تینائی کرینن، دا کہ ننا تیوی آ سِلاک بریبر ءُ و ہمو کاریم ءِ کننگن، داکہ نن دا یخینی کپن کہ دا جُلہو نا رند اٹ ننا حق اٹ ہیت کروکاک زیات مرور نا کہ نن تینا حق ئٹی ہیت کروک آتیان مُر مرینہ.
داڑان بیدس بمب تَراک آتا بابت خیالداری نا پَڑو (وارننگ) تننگ وختا ننے آن ردیک مسر، ہرانا دُژمن پبّی وڑ اٹ فائدہ ءِ ارفے، ننا ردی دا اس کہ دا جارحانہ پالیسی ءِ تینائی کننگ آن مُست نن تینا رَکوک آ لائخی تیا زیات ٹَک خلتوین. نام نہاد “بَلڈی فرائیڈے” (بلڈی فرائیڈے 21 جولائی 1972 نا ہمو دے ءِ پاننگک ہراتم مذاکرات نا بے سُہبی آن گڈ آئی آر اے بلفاسٹ شار ٹی نیم گھنٹہ سینا تہٹی بیست کار بمب تراک کرے، اوفک تراک آتا پڑو ءِ وختی کریسر کہ علاقہ غاتے مالو آن خالی کننگ مرے، ولے اوفتا دوبہ ءِ کہ برطانوی سیکیورٹی فورسز آک دا پَڑو تے بے پام گوندار ءُ مخلوق ءِ کہنگ کن یلہ کریر، کہ مخلوق آئی آر اے آن بدظن مرے، ہراٹی اوفک سرسہب ہم مسر) اونا اسہ مثیال ئسے. ہراتم ننے دا گمان مننگ کتویسُس کہ دُژمن دا تراک آتے ننا خلاف دا وڑ کاریم اٹ ہتیک، یا دوارہ دا مننگ کیک کہ نن برطانیہ نا لائخی تا گمان ءِ زیات خلکوسن کہ او اسہ وخت اٹ داخہ بمب تراک سنبھالنگ کیک. بہرحال انت کہ حالیت اس ئس، ننے آن ردی اس مس و دُژمن اونا جُوان فائدہ ءِ ارفے.
ننے اندا ڈول نا پین بھاز ہڑدے ئی مثیال آک رسینگرہ: دنکہ دُژمن اسہ باسک ئسے نا تینا اُراٹی مننگ کُون آ ردی نا فائدہ ءِ ارفک و اودے دزگیر کیک. دُنکہ دُژمن بے پروائی تون تخوکا سلاء نا رَد آن فائدہ ارفک و اوڑا کوزہ کیک، یا دُوارہ تینا پوسکنا پالیسی نا رِد اٹ او ہمو وخت اسکان تینے تورک ہراتم ننا باسک ہمو سلاء نا ارفنگ کن کائک، دوارہ اوفک اودے (باسک ءِ) ہموڑے خلیرہ.
دُژمن خاص وڑ اٹ ننا تہہ ئنا اختلافات آتیان دُن فائدہ ارفک کہ ننا تین پہ تین نا چِک و تاڑ آتیان تینا جند ءِ مُر کیک و ہچو ہڑاند اس شاغپک کہ اختلاف نا ہیتاک، تینٹ مخلوق اسکان سر مریر و مخلوق ٹی ننا ہمدڑدی کم مرے. او ننا تین پہ تین نا جنگ آتے جہانی پِڑ آ ارفیسہ فائدہ ارفک.
نن ہم گواچن آتا ہیت ءِ کریسہ دُژمن نا ردی تیان فائدہ دوئی کینہ، نن برطانیہ نا کنڈان کروکا کُشت خون نا پَچار ءِ کریسہ فائدہ ارفینہ. یات سلے کہ حکمت عملیک ساڑی حالیت آتیتون مَٹ مریسہ کیرہ. داڑے دا ہیت ءِ سرپند مننگ پَکار ءِ کہ نن ہم ہمو وخت اسکان اسہ آپریشن یا کاریم اس بناء کننگ کپنہ، ہراتم اسکان ننتون الّمی آ کاریم کروکاک، سلاک و معاشی وسائل آک مفس. حکمت عملیک وخت و حالیت آتیتون تفوک مریرہ، دنکہ 1969 آن مالو دا اسہ مننگ نہ کروکو ہیتس ئس کہ برطانوی تے خلنگہ ولے “فالز کرفیو” آن گُڈ مننگ کتو کہ برطانوی شاری تے نشانہ کننگہ.
اسہ پین مثیال اس مونا ہتنگ مریک کہ اینو پگہ اگہ اوننگہ گڑا “ایس ڈی ایل پی” نا قیادت اسہ ریاستی پیداگیر ئسے نا کڑدار ءِ ایسری تننگ ءِ و تینا کڑدار و کاریم تیان تینے قوم نا دُژمن ئسے نا دروشم اٹ مونا ایسنے. نن ہمو وخت آ اوفتے نشانہ کننگ نا پالیسی ءِ تینائی کننگ کرینہ، ہراتم اوفک دا ادارہ نا بشخ مسُر ہرا آئریش آتیا بیدادی کریسہ بسونے، ولے نن دُن کتون انتئے کہ نن خوائسنہ کہ اسیکہ اوفک قوم نا مُونا جُوان پاش مریر.
ننا تیوی آن اہم و پاش آ اصول دادے کہ نن تینا ہر عمل نا بابت ہیت مونا ہتنگ کین، ننا رہی آ ہر مننگ کروکا دلیل مرے کہ نن انتکن بمب تراک کینہ، نن مجرم آتے انتکن سزا ایتنہ، نن مخبر آتے انتکن خلینہ.
نن ہمو الّمی آ کاریم تے ہم کشنگ کپنہ، ہرا پَکار مننگ نا بنیات آ تحریک نا بُنماسی آصول آتیان چَپ وخت و حالیت آتا بنیات آ ارفنگرہ. دُنو بھاز واقعہ غاک مسونو و مریسہ کرور کہ ہراتم نن تحریک نا بُنماسی اصول آتا چِر آن پیشن منہ فیصلہ کینہ یا ننے کروئی تمک. واہم دُن انگا حالیت آن پد ہم، ہراتم نن اصول آتیان بیدس گواچن دوستی نا بُنماس آ عمل کینہ، دوارہ ہم نن جارحیت آن مُست تینا رَکنگ آ پام کینہ. نن دا ہیت ءِ یخینی کینہ کہ ننا رہی آ ہچو مَٹ اس اَف.
دُژمن: لَڑ بندی و علاج:
اسہ لَس ءُ تشریع اسیٹی، دُژمن ہمو تیوی آ بندغاکو ہرا تحریک نا چُنکو پِڑ ئسے آ یا مُرغنو پِڑ ئسے آ تالان مسخت آتا مخالف مریر. داڑان بیدس ننے دا ہیت ءِ خوڑتی تون سرپند مروئی تمو کہ تیوی آ دُژمن آک اسہ ڈول مفسہ، اندا سَوب آن تیوی آتون مُون تننگ نا وڑ و ڈول ہم اسٹ مننگ کپک. اندا خاطر ننے دُژمن آتا لَڑ بندی کروئی تمک و ہر لَڑ نا دُژمن تون مُون پہ مُون مننگ کن اسہ جتاؤ حکمت عملی اس مرے. مثیال کن منہ دُژمن جہالت و بے علمی نا سَوب آن دُژمن ءُ، منہ دُژمن ننا ردی تیان ودی مروکا دُژمن ءُ و یخینی وڑ اٹ اہم آ دُژمن کازہ گیر و اسٹبلشمنٹ ءِ.
بے علمی و جہالت آن ودی مروکا دُژمن نا علاج بیرہ تعلیم و سرپدی آن مننگ کیک، یخینی وڑ اٹ دا ہمو تم اسکان مننگ کپک ہراتم اسکان نن تینٹ علم و شعور دوئی کپن. ننا تعلیم و سرپدی نا زرائیک برانز، مارچ، دیوال تیا لکھنگ، پریس ریلیز و تنظیم نا پارہ غان شینک مروکا تربیتی مواد و یخینی وڑ اٹ مُون پہ مُون اوڑدئی و حوال کننگ ءِ. دُنکہ مالو پاننگا کہ دا تیوی آتیکن الّمی ءِ کہ اسیکہ ننا جند علم دوئی کروک مرین، نن تینٹ دا لائخ مرین کہ برجا وڑ اٹ برانز و ریلی ہڈ تننگ کین، دا الّمی ءِ کہ نن تینٹ دیوال تیا لکھنگ و شینکاری کن پورہ وڑ اٹ تیار مرین.
ننا ردی تیان جوڑ مروکا دُژمن ہمودے، ہرادے نن تحریک نا نیامٹ تینا انفرادی یا اشتماعی ردی تا سَوب آن تینا دُژمن جوڑ کینہ. مثیال کن ہمو زالبول ہرانا اُرا نا دَرغ ءِ باسک اس دزگیری آن بچیسہ نرّنگ کن پرغک و نرّک، ولے اوڑان اخس زوت مننگ کیک بشخنداری خوائنگپ یا اونا نسخان نا پوروی مفک. یا اندن ہمو بندغ نا اُرائی یا ہمسایہ ہرادے مخبری نا دُوبہ اٹ کسیفنگک ولے اونا خاہوت ءِ دا بابت سَوب آتے پاننگپک کہ اودے انتئے کسیفنگا. دوارہ دُن انگا بندغاک ننا بے پامی یا چُنکا ردی تا سَوب آن ہم تحریک نا دُژمن جوڑ مریرہ. ہیت ءِ گُونڈ ہلیسہ دا کہ تحریک نا تہٹی ننا انفرادی یا اشتماعی رویہ غاک اندن مریر کہ اگہ نن تحریک نا حق اٹ گڑاس کننگ کپنہ، گڑا نن کم از کم تحریک کن تینٹ پوسکنو دُژمن ہم ودی کپن.
تیوی آن اہم آ دُژمن کوزہ گیر اسٹبلشمنٹ ءِ، دا اسٹبلشمنٹ ہر ہمو بندغ و ادارہ ءِ، ہرانا مفادات آک “اسٹیٹس کُو” نا سوگو سلینگ و کوزہ نا برجاء سلینگ تون تفوک ءِ. او “اسٹیٹس کُو” سیاسی، صحافتی، کاروباری، فوجی یا شاری مننگ کیک. دا اسٹبلشمنٹ ئٹی برطانوی فوج و نیم فوجی ادارہ غاک ہم اوار ءُ. فوج و ایلو فوجی ادارہ غاتیتون مُون تننگ نا وڑ و ڈول پاش و آزموندہ سلاء بند جہد ءِ. ولے برطانوی وزیر آتا و اوفتا آئرلینڈ ٹی دفتر آک، عدلیہ یا اسٹبلشمنٹ نا غیر عسکری شاخ آتیتون مُون تننگ نا وڑ ڈول پاش اَف و وخت و حالیت آتیتون مَٹ مریک.
دا ننا اولیکو فرض ءِ کہ نن دُژمن ءِ پاش وڑ اٹ چان و اوفتے خلقت نا مُونا پاش کین. دا ہم بھاز الّمی ءِ کہ دُژمن تون مُون تننگ نا حکمت عملیک وخت و حالیت و ننا لائخی تا رِد اٹ ہڈ تننگر. دُنکہ مالو پاننگا کہ دُژمن ءِ نزور کننگ کن، کسیفنگ بیرہ اسٹ آ کسر یا علاج اَف. خاص وڑ اٹ اسٹبلشمنٹ تون تفوک یا ریاستی کارندہ غاتے نن خلقت نا مُونا دروغ تڑ، چمباز، دُژمن نا کمکار ثابت کریسہ بے سُہب کننگ کینہ. نن اوفتے خلقت نا مُونا اسہ ‘مخُو’ اس جوڑ کننگ کینہ. دُنکہ اوفتیا ہِٹ و پِٹ کروکو پوسٹر خلیسہ، اوفتا کارٹون دائے جوڑ کریسہ اوفتے خلقت نا مونا بے شرف کننگ کینہ.
گوریلہ حکمت عملی:
گوریلہ جنگ نا بابت بھاز ہیت مسونے و بھاز پِن آک کاریم ئٹی ہتنگانو، دا بابت اسہ پِنی ءُ مَتل ئسے کہ گوریلہ جنگ “کک تا جنگ ءِ.” دنکہ منہ کک اسہ پِیل ئسے ہم فریشان کننگ کیرہ، اسہ گوریلہ لشکر اس ہم اندن مریک، ہرا “خَل و نَر” نا حکمت عملی ءِ کاریم ئٹی ہتیک. آئرش ریپبلکن آرمی ہم اندا حکمت عملی ءِ تینائی کریسہ دُژمن تون جنگ تننگ ءِ. ہراڑے نن بیرہ خَلبو و نریبو نا پالیسی ءِ تینائی کینہ ہموڑے نن ہڑتال آتیان کوزہ گیر ءِ معاشی وڑ اٹ نزور کننگ نا کوشست کینہ. نن دُژمن ءِ بڈ کریسہ سمندر ٹی تو خسنگ کپنہ ولے نن تینا شیفکو لکھوکا پنچ ٹِک آتیا تالان آ حکمت عملی آن اودے دُو بڑزا کننگ آ بے وس کننگ کینہ.
1. دُژمن تون مِڑ تریسہ اونا زیات آن زیات کارندہ غاتے خلنگ و اودے نسخان تننگ، کہ برطانوی مخلوق تینا فوج و حکومت آن آئرلینڈ آن دُو ارفنگ نا ہیت ءِ بناء کے.
2. تینا مُلک اٹ دُژمن نا معاشی میرات آتیا بمب تراک آتا اسہ سوگو ءُ رِد اس برجا تخنگ، کہ دا کوزہ دُژمن کن بے کٹ و بے فائدہ مرے، داڑتون اوار تینا ڈغار آ اونا ہچو مرغنو وخت ئسے کن ہڈ تروکو کاروبار ئسے سرسُہب مننگ کن ہلیپن.
3. تینا ڈغار آ دُژمن نا ایشکامی تون حکومت کننگ ءِ نئے مننگ ڈول کین و بیدس فوجی راج آن اوڑتون ہڈ کننگ و حکومت کننگ نا ہچو کسر اس سلیپ.
4. آزاتی نا جنگ ءِ برجا تخنگ و قومی عالمی حمایت دوئی کننگ کن برجاء ڈول اٹ پروپگینڈا و عوامی تلّہ غاتا کمک ءِ ہلین.
5. تحریکِ آزاتی نا رَک اکن، تحریک نا مجرم آتے، مخبر آتے و ریاستی کمکار آتے سزا ایتن.
(برجا ءِ…)
………………………..
[“یاتی: دا کتاب نا اُردہ بولی ٹی “نودبندگ بلوچ” مَٹ کرینے ہموکان براہوئی بولی ٹی مَٹ کننگانے.”]
