نیاڑی و توفک
اولیکو بشخ
نوشت: برتولت بریخت، جرمنی | مَٹ: محبوب شاہ
دی بلوچستان پوسٹ
کڑدارک:
ٹریسا کارار: مچھی ہلوک آ نیاڑی
ہوزے: چنکا مار
پیڈرو: مزور، ٹریسانا چنکا ایلم
ٹھپی
مانسوئیلا
پادری
مسز پیرے: پیر انگا نیاڑی
پین چنا نیاڑیک
اندلس نا اسہ مچھی ہلوک ءُ بندغ اسے نا اُراٹی اپریل 1937ء ٹی اسہ نن اس کوٹھو نا اسہ سَفا ءُ کنج اسے ٹی مون ءُ رنگ انا اسہ صلیب اس تخوک ئس۔ چِل سال انا نیاڑی ٹریسا اِرغ بسنگ اٹ گٹ ءِ۔ اونا مار ہوزے دریچہ نا خڑک آتولوک مچھی تا جال ءِ سفا کننگ ءِ۔ مُرآن توپ آتا توار بننگ ءِ۔
لمہ: مگہ یان نا آغوٹ خننگک؟
مار: آخا۔
لمہ: مگہ اونا ڈیوالگنگ ءِ؟
مار: جی آؤ۔
لمہ: مگہ ہمو پارہ غا پین آغوٹ ارے؟
مار: آخا اَف۔
لمہ: (گوڑینگا) انتئے اینو پین کس پیشن متنے؟
مار: نے سما مرو ءِ۔
لمہ: (تینا است ءِ صبر ترسا پارے) ہرا وخت کہ سوج کیوہ تو داڑان پک ءِ کہ کنے سما اَف۔
مار: بیدس ایلم یان آن بیدس اینو پین کس ہنتنے، انتئے کہ مچھی ہلنگ آن بیدس پین کاریم ہم ارے۔
لمہ: جوان۔
(چُپی…………)
مار: اینو یان ءِ ہنوئی اَلو۔
لمہ: او اسہ ویل اسے ٹی پاسینگپ؟
مار: (مچھی تا جار ءِ چنڈسا) آخا۔
لمہ:(ارغ ءِ باسن تندوراٹ لچفے، دُو تے تینا سَفا کرے و مچھی تا جار ءِ ہرفے، گنڈنگ ءِ بناء کرے)
مار: ای بینگن اُٹ۔
لمہ: مگہ نے دا گڑا دوست اَف کہ نا ایلم مچھی ہلے؟
مار: جی آؤ آئی جان! مچھی تو ای ہم ہلنگ کیوہ ولے یان انا جاگہ محاذ ءِ، او سنگراٹ مروسس۔
لمہ: کنے لگک کہ نی ہم ہمینگ ہننگ خواسہ۔
مار: سما اَف، لمہ! اِرغ و دیر انگلستان نا جھیڑہ غاتا سوب آن بریک یا آخا۔
لمہ: مڑوئی، دا اِرغ آن پد بسنگ کن بشینک اٹ نُت اَف۔
(مارکو خار اتی دریچہ ءِ تینا تفے)
لمہ: دریچہ ءِ انتئے تفیس۔
مار: نہہ بجینگانے
لمہ: گڑا انت مس کہ نہہ بجہ ءِ؟
مار: نہہ بجہ غا ہمو کم بخت ہیت کیک، و پریز نا اُراوالاک ریڈیو نا بٹن ءِ ملرہ۔
لمہ: (مون ءِ خرین کرسا پارے) دریچہ ءِ مل، دریچہ نا بند مننگ نا سوب آن تہہ انا روشنائی شیشہ غاتیا تمک، ایلو نن پیشن جوان اُننگ کپنہ۔
مار: آئی جان! ای انتئے داڑے تولیو، اونا چاروکی ءِ کیو۔ او نے آن مُر نرپک، نی حق و نا حق خُلیسہ، کہ نوا او پڑ آ ہنو ءِ۔
لمہ: سادہ مفہ، کنا مار! دا افسوز نا ہیت اس اف۔ ای نما ہڑتوم آتا کاٹم آ چاری سلوک اُٹ۔
مار: آئی! ہڑتوم آتا انت مطلب؟
لمہ: نی تینا ایلم نا مون اٹ شریف افیس، بلکن بھاز گندہ اُس۔
مار: او خالی ننا سوب آن ریڈیو نا بٹن ءِ خلیک۔ اینو مسٹمیکو نن ءِ، ای درو جوان ہُراٹ کہ او تینا دریچہ نا ہڑتوم آ تاک آتے ملاسس، دا سوب آن کہ نن ریڈیو نا توار ءِ جوان بنن۔
لمہ: اونا تران اٹ ہچ خاص ءُ ہیت اس اف، بیدس داڑان کہ اوفک ویلنسیا غا کوزہ کرینو۔
مار: آئی! نی دا انتئے پاپیسہ کہ اوفک بھاز جوان ءُ۔
لمہ: نے سما ءِ کنا مار! ای اوفتے جوان پاپرہ۔ آخر انتئے ای دا ظالم آ جنرل آتا مخ تفی ءِ کیو؟ ای بندغ آتا خون آن بھاز بد دیوہ۔
مار: دانا بنا ءِ دیر کرے؟ مننگ کیک نن؟
(لمہ چُپ تولک، مارکو ولدا دریچہ ءِ ملک۔ مُرآن ریڈیو نا توار بریک۔ ہشار، خبڑدار، شرفدار، جنرل ایپودالانو تران کیک۔ داڑان جنرل نا ترند آن توار بریک۔ ہرا کہ شام انا تران اٹ اسپین نا اُلس تون ہیت کیک۔)
جنرل نا توار: نن نمے شرف اٹ گڑاس پاننگ خوانہ، او دا ہیت ءِ کہ نن نمے جوانی ٹی پانہ کہ ننا سوگو آ دیوال آک ہڑ وَڑ انا جلہو ءِ سگنگ کیرہ۔
مار: (خار اٹی تین تون تینٹ ہیت کیک) بدمعاش۔
جنرل نا توار: ہچ ءُ واکدار اس، ہچ ءُ زوراوری اس ننا گام ءِ مون آ بننگ آن توننگ کپک۔ نمن آ بندغ آتے تنیا و برباد کینہ۔ و ہمو شار آکوزہ کینہ، ہراڑے ننا برخلاف سازش آک مریرہ۔ نن کل پھساتی تے، کل گندہ غا بندغ آتے دنیا غان سَفا کینہ۔
مار: دانا مطلب ءِ ننے
لمہ: نن باغی افن، نی و نا ایلم ہڑتوم آک حساس اُرے۔ دا نمے باوہ غان میرات اٹ دو بسنے۔ اگہ نم دا وَڑ متویرے، تو کنے ہم دوست بتویرے ولے انت نی دا توپ آتا توار ءِ بنپننگ اُس؟ نن غریب ءُ بندغ اُن و غریب آ بندغ آک جنگ کننگ کپسہ۔
(اسٹ اس درگہ ءِ ٹکیفک۔ پیڈرو، ہراکہ اسہ مزور اسے تہٹی پیہک۔ او ٹریسا نا ایلم ءِ۔ مارکونا ماما ءِ۔ اودے خننگ تون سما تمک کہ او اسہ مرغن ءُ کسر اسے آن پند کرینے بسنے۔ مزور سلام بٹک۔)
مار: اڑیسک کہ، پیڈرو ماما جان۔
لمہ: (تینا ایلم نا دُو ءِ ہلیک، اریفک) ایلم! پیڈرو نی امر بسس؟
مار: پیڈرو ماما! مگہ نی خلق موٹیرل آن بننگ اُس؟ اوڑے انت حال حوال ئس؟
مزور: راست پاؤ تو جوان اَلو۔ نم بنفبو، نما انت حال ءِ؟
لمہ: (لڑزسا) بس وجوان اُن۔
مار: مگہ نی اینو ہموکان بننگ اُس؟
مزور: جی آؤ۔
مار: کنے لگک نے پورو چار گھنٹہ سفر اٹ لگانے۔
مزور: زیادہ وخت لگانے۔ کسر تیٹ نرّوک آتا بھلو مچی اس لگانے۔ ہر بندغ تینے المیراغا کشنگ خواہک۔
مار: گڑا موٹرل والاک جوان مڑتسر دشمن تون؟
مزور: اینو نا سما اف ولے درو اسکان نن بھاز مون تسن، جوان مقابلہ کرین۔
مار ولے نی انتئے بسس ہمیکان؟
مزور: پڑ آ ننا گرج زیات ءِ، ولے ای پاریٹ کسر اٹ اسہ وار اس نمے خنو۔
لمہ: گڑا نی گلم اس خاسن کننگ خواسہ؟ (خاسن تے اتیک اونا مونا تخک پائک) کنسا کر۔ ساہت اسے ٹی اِرغ آک ہم بِسرہ۔
مزور: یان ہرانگ ءِ؟
مار: مچھی ہلنگ کن ہنانے۔
مزور: جائی؟
مار: نی داکان اونا آغوٹ نا ڈیوانا روشنائی ءِ خننگ کیسہ؟
لمہ: امر کین، پڈ ہم تینا ءِ خواہک۔ ایلو ننے زندہ مروئی ءِ۔
مزور: راست پاسہ، ہراتم کہ ای دانگ بسٹہ تو ای ریڈیو آن جنرل نا توار ءِ بنگٹ، ولے دافتا تران ءِ دیر بنک۔
مار: ننا خڑک آ پیریز نا خاہوت رہینگک۔ او بنرہ تے۔
مزور: مگہ اوفک مدام دانا تران تے ریڈیو آ بنرہ۔
مار: نہ نہ، ماما جان! او فرانکو نا بندغ افس۔ اوفک ریڈیو ءِ تینا بننگ کن خلپسہ۔ نی کنا ہیت ءِ پہہ متویس۔
مزور: جی آؤ، چاہسٹ
لمہ: نی مگہ تینا ایلم ءِ خننگ اُس؟
مار: (تینا منشا غان چَپ دریچہ نا پارہ غا کاہک) است جم مر آئی! او آغوٹ آن پین تین نرپک۔
(مزور خاسن نا تاس ءِ ہرفک، و تینا ایڑھ اتون تولک، و جارآتا کشکوک آ دسک آتے گنڈنگ اٹ اوڑتون کمک کیک۔)
مزور: یان انا وئی اخس مرو ءِ؟
لمہ: ستمبر نا تُو اٹ سہیل اٹ بیست و یک سال مریک تے۔
مزور: ہوزے نا اخس مرو؟
لمہ: نی داڑے خاص ءُ مسخت اسے کن بسنس؟
مزور: آخا جیجا! دن تو خاص ءُ مسخت اس اف۔
لمہ: ولے نی بھاز وخت آن پد بسنس۔
مزور: جی آؤ، اِرا سال آن پد۔
لمہ: روزا امر ءِ؟
مزور: بدحال ءِ۔
لمہ: ای تو پاوہ کہ او اسہ وار ننے خنے۔
مزور: روزا کارلوس نا مرک آن بھاز ڈکھیا مسنے۔
(لمہ چُپ کیک)
مزور: (تینا ایڑھ ء پائک کہ) نی ننے تینا اَرغ نا مرک انا بارو اٹ توڈہ تروسس۔ نن اونا مرک آ قبرستان آ بسنہ۔
لمہ: بس اسہ وار اتون کزیت کرے۔
مزور: اخر امر دا وَڑ مس؟
(لمہ چُپ کیک)
مار: (ہکل کرسا پائک) ماما جان! سم اونا جغراٹ لگاسس۔
مزور: (حیران مریک) او امر؟
لمہ: امر، دانا انت مطلب ءِ؟
مزور: ولے داٹی نما پارہ غا تو اِرا سال مریک جنگ بند ءِ۔
مار: ولے ماما جان! ویڈو ٹی تو جنگ مننگ اٹی ءِ۔
مزور: کارلوس ویڈو آ انتئے ہناسس؟
لمہ: بس او ہنا۔
مزور: ہنداکان ہنا؟
مار: جی آؤ، مزاحمت نا حوال ءِ اخبار اٹ خواناسس۔
لمہ: (خار اٹ بریک) مزاحمت نا وخت آ گڑاس بندغ امریکہ و ایلو ملک آتیا کارہ، تینا حالیت ءِ جوان کیرہ ولے گڑاس بندغ سادہی آن کاریم ہلیرہ۔ کاٹم ءِ تینا سودا کیرہ، بے چیتاک۔
مار: (خار اٹ بریک جِک سلک) آئی! نی دا پاننگ خواسہ کہ کنا باوہ ہبلہ اس ئس۔
(لمہ خارآن لڑزسا جار ءِ شیف چغل ایتک، و پیش تمک)
مزور: داڑکن دا اسہ بھلو ڈکھیائی سے۔
مار: جی آؤ ماما جان!
مزور: مگہ اودے دا ڈکھیائی ارے کہ او تینا اَرغ ءِ گڈیکو وار ہم خننگ کتو؟
مار: آخا او گڈیکو وار اودے خنا، او پدی بسوسس۔ او بے وس دھکہ ہلسا بے بختی سے ٹی سر کرے تینے۔ بے وس نا سینہ غا کوس انا شیف آن اسہ ریڑھ اس تفیسس۔ او ریل انا ٹیسن آ سرمننگ تون شیف دڑا و کسک۔ داڑے اسہ وار اتون، شام انا درگہ یلہ ئس، و ننا ہمسائے نیاڑیک بسر و اودے ہندن ایسر دن کہ اسہ بے سدھ ءُ شرابی اسے کٹ آ اتیرہ۔
مزور: مگہ دا داسکان گچین و مذہبی سے۔
مار: (کاٹم ءِ سرفسا اپرے) اونا خیال دادے کہ دا ضروری ءِ، ولے ہمسائیک اونا بارواٹ لٹک اسکان ئسرہ۔
مزور: اونا اَرغ نا بارواٹ بندغ آک انت پارہ؟
مار: داکہ او تینا اَرغ ءِ ہندا پنت ءِ تسوسس۔
مزور: مگہ او جائی پنت تسوس۔
(مارکوپہ ءِ سرفک۔ اِرغ ءِ ہُرا، پدا جار انا خڑک آ تولک۔)
لمہ: (پدی بریک و مزور ءِ پائک) نی جار انا گنڈنگ اٹ کن تون کمک کننگ خواسہ، ولے ای پاوہ کہ گم کہ جار ءِ، نی کرار آ تینا شراب آتے تنگ، مچے بھاز آسودہ تول، آرام کر۔ نی دم درینگوک خننگسہ۔
(مزور شراب نا گلاس ءِ ہرفک و میز انا خڑک آ بریک۔)
لمہ: ایلم! اینو نا نن ءِ نی ہنداڑے گدریفسہ؟
مزور: آخا کنا ایڑھ! کن تون زیات وخت اف، کنے ہر حال اٹ اینو ہنوئی ءِ ولے ہننگ آن مست کنے مون دو کروئی ءِ۔
(او پیشن کائک)
برجا ءِ
دی بلوچستان پوسٹ : دا نوشت اٹ ساڑی ہیت و خیال آک نوشتوک نا جند ئنا ءُ، دی بلوچستان پوسٹ میڈیا نیٹ ورک نا دا ہیت آتے مَننگ الّمی اَف و نئے کن دا ادارہ نا پالیسی تا درشانی ءِ کیک۔