براہوئی اسے بولی ئس
حیراف بلوچ
دی بلوچستان پوسٹ
براہوئی بولی نا باروٹ بازنگا نظریہ غاک مونا بسونو، بازانگا ماہر لسانیات آتا پاننگ ءِ کہ براہوئی بولی دراوڑی تا خاہوت ءِ۔ ہرافتیٹی براہوئی، تیلگو، تامل، کنڑی و ملیالم بولیک اوارءُ۔ دا بولیک جہان نا کُل آن مُتکن آبولی تیٹی حساب مریره۔
ڈاکٹر عبدالرحمان براہوئی صاحب تینا کتاب “براہوئی زبان و ادب کی مختصر تاریخ” ٹی نوشتہ کیک کہ براہوئی السنه دراوڑ آن تعلق تخک، دراوڑ دا خطہ نا کُل آن مُتکُنا بولی ءِ۔
بازنگا براہوئی ماہر لسانیات آتا پنگ ءِ کہ براہوئی زبان نا تعلق ہندو آریائی یا ہندو یورپی بولی تا خاندان ءِ، دا نظریہ نا پیش کروکا تییٹی جہی آ دانشور آک اوار ءُ ہرافتیٹی گل خان نصیر، میرعاقل خان مینگل، پروفیسر عبدالله جان جمالدینی، پروفیسر عزیز مینگل و پین باز انگاک آوار ءُ۔
براهوئی بولی نا باروٹ مُسِٹمیکو نظریہ دادے کہ دا ساقائی (schthian) بولی سے ہراکہ تورانی یا الطائی بولی تا خاندانءِ۔
دا نظریہ نا پاروکا تیٹی جہی آ دانشور آک اوار ءُ ہرافتیٹی میرعاقل خان مینگل، آغا نصیر خان احمدزئی و ڈاکٹر عبدالرزاق صابر ءُ۔
ماہر لسانیات آک تینا کتاب آتیٹی براہوئی بولی نا باروٹ بازانگا نظریہ غاتے آ بحث کرینوم باز آک دادے دراوڑی باز آک دادے ہندو آریائی یا تورانی یا الطائی زبان ظاہر کننگ نا کوشست ءِ کرینو ولے اَسٹ تاہم تینا مسخت آتیٹی سرسہب متنے۔
برینا داسہ ساڑی آ دور نا ڈُک ویلاتیاں، باز انگا کاسگ چٹاک پاکستان نا پاننگا براہوئی ہراکہ بلوچ قوم نا ارٹمیکو بولی ءِ اسے جتا ءُ قوم اس ظاہر کننگ نا اسے بے سہب ءُ کوشست ئس کنگٹی ءُ، دا وخت نا نوآبادکار باقاعده دا کاسگ چٹ آتے تیارءُ زر خرید دانشور و ماہر لسانیات ہم بشخانے ہراکہ ایہن تو براہوئی بولی نا دیم روی کن کاریم کننگ ءُولے گواچن اٹ دافک بلوچ قوم ءِ بشخ کننگ نا کاریم ءِ تینا زمینی خدا تیان ارفینو۔
داڑان مُست وختس کہ انگریز آک میر محراب خان ءِ شہید کریر و بلوچستان ءِ تینا نوآبادی جوڑ کریر تو ہمو وختا انگریز آک ہم بلوچ قوم ءِ بشخنگ و نزور کننگ کن بولی، ذگری و نمازی نا چم آتا بنا ءِ کریر۔ دا ہیت اٹ ہچو شک اس اف کہ وختس نوآبادکار اسے نوآبادی ئسے آ قوضہ کیک گڑا طاقت نا بناء ءِ کننگ آن بیدس ذہنی آ چمبازی تا ہم بناء ءِ کیک۔ اندا وڑ انگریز آک ہم باز وڑ نا مکاری تے بلوچ قوم نا خلاف کاریمٹ ایسر کہ بلوچ قوم تین پتین نا اختلاف ئٹی انداخہ در گَٹ مرے کہ اودے نوآبادکار نا باروٹ سوچنگ نا موقع پم دو بف۔ انگریز آک دا پالیسی نا منوک ئسر کہ مخلوق ءِ بشخ کر پدا اوفتیا حکومت کر، اندا مسخت ئٹی سرسہب مننگ کن انگریز آک تینا محقق و دانشور آتے براہوئی زبان نا پٹ و پول کننگ نا پاریر، انگریز آتا دانشورک و ماہر لسانیات آک براہوئی زبان ءِ اسے قوم ئس نشان تننگ کن وڑ وڑ ئنا پٹ و پول کریر ولے تینا مسخت ئٹی سرسہب متویر۔
اندن ساڑی آ وخت نا پاکستان پرست و پنی آ دانشور آک و ماہر لسانیات آک ہمو انگریز آتا کتاب آتیان حوالہ تریسہ براہوئی ءِ اسے جتاؤ قوم اس نشان تننگ نا اسے بے سہب ءُ کوشست ئس کنگٹی ءُ، انشاالله دا دور نا انگریز ہم تینا مسخت ئٹی وخت ئنا انگریز آنبار سرسہب مفرور انتئے کہ براہوئی بولی ٹی ہیت کروکا بلوچ آتے اسہ جتاؤ قوم ئس نشان تننگ نا کوشست انگریز قوضہ گیر نا دور آن ہلیس تا اینو نا قوضہ گیر پاکستان نا وخت ئٹ مسونے داڑان بیدس بلوچی حکومت اٹ یعنی ریاست قلات اٹ کُل بلوچستان ئٹ دُنو اچو واقع ئسے نا ذکر اف۔
دی بلوچستان پوسٹ : دا نوشت اٹ ساڑی ہیت و خیال آک نوشتوک نا جند ئنا ءُ، دی بلوچستان میڈیا نیٹ ورک نا دا ہیت آتے مننگ الّمی اَف و نئے کن دا ادارہ نا پالیسی تا درشانی ءِ کیک۔
