سیوت نا چیدہ میر یوسف عزیز مگسی
نوشت: عابد بلوچ
دی بلوچستان پوسٹ – براہوئی کالم
بلوچستان نا ڈغار آ بھاز آ ہستیک گام تخیسہ اسہ اندنو کڑد سینا خواجہ جوڑ مسر ہراتا پِن تے تاریخ ہمیش کن تینا سینہ غا خُلانے۔ سیانڑا تا پاننگ ءِ کہ بندغ دا فانی جہان آن رخصت کیک ولے اونا کڑد ہمیش کن دا جہان ٹی زندہ سلیک۔ بلوچستان نا تاریخ اٹ ہم اندونا ہستی تا پِنک چراغ نا مثل اٹ ننا مونا بریرہ ہراتا کڑدار داتم اسکان زندہ سلوکے و ہمیش زندہ سلیک۔ اندا زندہ سلوکا کڑدار آتیٹی اسہ پِن اس میر یوسف عزیز مگسی نا ہم چاہنگک۔ یخیناََ میر یوسف عزیز نا علم و دانشمندی، ہمت و جہد نا کڑدار آتے اسہ نوشت اسیٹی نوشتہ کننگ مفک ولے تینا خوانوک آتیکے دا غیرتمند بلوچ نا بہادری نا کڑد نا منہ لوز تاریخ نا پنہ غاتیان ہلیسہ تینا دا نوشت اٹ اوار کیوہ۔
میر یوسف عزیز مگسی جنوری 1908ء ٹی مگسی ذات نا سردار قیصر خان مگسی نا اراٹی خن پٹا۔ بنائی تعلیم ءِ تینا ہنکینی علاقہ نا اسہ پرائیویٹ ءُ اسکول سیان دوئی کرے۔ حالیت آتا چک و تاڑ آک یوسف عزیز مگسی ءِ ملتان آ سر کریر. جنگ عظیم اول ٹی نواب قیصر خان ءِ انگریز سرکار خلافت عثمانیہ نا کمک نا جرم اٹ ملتان ٹی دزگیر کرے۔ ہموڑے یوسف عزیز مگسی ءِ انگریز سامراج نا چم آتے پو مننگ کن جوانو موقع دو بس، ہمو وخت آ یوسف عزیز جہان نا سامراج و محکوم آ قوم تا مطالعہ ءِ کریکہ۔ سامراج آتا کڑد آتے خوڑتی ٹی خوانیسہ غور کریسہ دا سر پند مس کہ انگریز ہمیش کن بلوچ قوم ءِ غلام جوڑ کریسہ اونا استحصال ءِ کننگ خوائک۔ اندا انگریز نا گندہ انگا چم آتے بے سہب کننگ کن جہان نا ایلو قوم تا تاریخ ءِ خوانیسہ تینا قوم ءِ بیدار کننگ کن نوشت و خوان نا پارہ غا غور کرے۔ اندا کڑدار آتا اثر اآک ننے یوسف عزیز نا نوشت آتیان ملیرہ۔
جنگ عظیم اول نا ایسر آن پد جہان نا کہی ملک آتیٹی بھلو شیف برزی اس بس، اندا شیف برزی نا گواچی بلوچستان ہم مس۔ انگریز سامراج نا دو آن بلوچستان بھاز ظلم و زیادتی نا گواچی مس۔ برطانیہ تینا سامراجی آ دروشم اٹ بلوچستان نا مخلوق نا استحصال ءِ برجا کرے۔ بلوچستان نا باتی تا حق آتے پلا، اوتا ڈغار نا کٹیا و پوریائی تے تینا کوزہ ٹی کریسہ دا قوم نا مزور، بزغر و غریب تپہ نا ترندی اٹ استحصال ءِ کرے۔ اندا حالت آتیٹی میر یوسف عزیز مگسی انگریز نا سامراجی کڑد و چَم آتے سرپند مریسہ ایک ترند او ہمت سیتون تینا قوم ءِ دا سامراج نا دو آن کشنگ کن میدان اٹ بس۔ سامراج نا استحصالی و نا انصافی آ کڑد ءِ قوم و جہان نا مون آ تالان کننگ کن قلم نا کمک ءِ ہلک۔ تینا تاریخی نوشت “فریادِ بلوچستان ” اٹ انگریز نا گندہ انگا دروشم ءِ و بلوچستان اٹ برجا مروکا تیوہ غا ناانصافی و استحصالی کڑد آتے پاش کرے۔ میر یوسف عزیز مگسی نا دا نوشت لاہور آن شینک مروکا اخبار “مساوات” اٹ شینک مس۔ دا نوشت نا شینک مننگ آن انگریز سامراج اٹ اسہ اندنو بے چیٹی اس ودی مس کہ ریاست مچا بلوچستان اٹ دا نوشت نا خواننگ و تالان مننگ آ پابندی خلک۔ ہمو وخت نا برطانوی ایجنٹ ریزیڈنٹ قلات نا وزیر اعظم سر شمس شاہ ءِ حکم تس کہ دا ودی مروکا انقلابی دروشم آتے ایسر کریسہ تیوہ غا انقلابی کار کڑد آتے توربو۔ انگریز سامراج تینا ایلو دوست خواہ تیتون اوار میر یوسف عزیز آ بغاوت نا کیس ءِ خلک. اندا کیس اٹ اودے اسہ سال اس زندان اٹ بند و دہ (10) ہزار رپئی جرمانہ کریر۔
میر یوسف عزیز مگسی تینا چنک سنی ٹی جہان نا سامراج و کوزہ گیر آتا باروٹ مطالعہ کریکہ و سامراج نا ہر ڈول و کڑد آن واقف ئس۔ چمباز آ برطانیہ نا ہر کڑد آن آگاہ ئس۔ ہرا وخت آ کہ انگریز بلوچستان اٹ بلوچ آتا طاغت ءِ خنا تو اودے نزور کننگ کن بلوچستان ءِ بشخ بانٹ کرے۔ اندا دھرتی نا گڑاس بشخ ایران ءِ تس تو گڑاس افغانستان ٹی اوار کرے و گڑاس تے پنجاب اٹ اوار کرے۔ انگریز نا دا سوچ ئس کہ بلوچ آتا دھرتی ءِ بشخ بانٹ کریسہ اوفتے نزور کریسہ ہمیش کن اوتا دھرتی آ کوزہ کیوہ ولے دا تو اندا دھرتی نا غیرت مند بہادر آ اندا ہستی تا قربانی تا وسیلہ ئس کہ اودے دا دھرتی آ جارات اٹ ہلیتوس و گڈ سر اٹ اودے داکان نریفیر۔
انگریز اسے پین ہم کڑد اس ودی کرے کہ بلوچستان اٹ سرداری نظام ءِ اسہ بندغ سینا میراث جوڑ کرے۔ مالو بلوچستان اٹ قبائلی طریقہ دن ئس کہ اسہ قبیلہ سینا مچا بندغ آک اوار مریسہ تینا منشا ٹی قوم نا نیام آن اسٹ ئسے سردار جوڑ کریرہ۔ داڑان قوم نا مچا باسک آتے دا حق رسینگاکہ کہ تینا ہیت ءِ کریسہ و تینا قوم نا سربراہ ءِ گچین کریکہ ولے انگریز دا نظام ءِ بدل کریسہ تینا زر خرید آتے قوم آتا سردار جوڑ کرے۔ اوتے تینا وفادار جوڑ کننگ کن بلوچستان نا غریب و نزور آ تپہ نا ڈغار تے اندا سردار تے ٹیکی کرے، داڑان اندا سردار آک اسہ جاگیرداری ءُ نظام اس جوڑ کریر۔ اندا سردار تا دو آن مچا بلوچستان نا مخلوق نا استحصال ءِ کریر۔ سردار آک انگریز نا ہر ہیت و حکم ءِ خن تیا تخارہ۔
انگریز سامراج و اونا ا اندا جوڑ کروکا سردار آتیان برخلاف میر یوسف عزیز مگسی اسہ ترند ءُ ہمت سیتون تینا مخ ءِ تفے۔ دا سامراجی نظام نا ایسری کن اسہ جدوجہد سینا بنا مس۔ جاگیردار و سردار آتیان خلاف تیوی آ مزور، شوان، بزغر و بزّگ آ مخلوق اٹ اسہ بیداری اس ودی کریسہ بش کرے۔ تینا دا مسخت ءِ دوئی کننگ کن میر یوسف عزیز مگسی 1920 ٹی اسے تنظیم سینا بنداؤ ءِ تخا ہرا نا پِن “انجمن اتحاد بلوچ و بلوچستان” ئس۔ میر یوسف عزیز مگسی تینا اندا سیاسی کڑد اٹ بلوچ قوم ءِ غفلت نا تغ آن بش کرے۔ بلوچ قوم نا حق آتے انگریز و اونا جوڑ مروکا سردار آتا دو پلنگ کن ہلیتو، تینا ورنائی ٹی بلوچ قوم اٹ قومی شعور ءِ تالان کرے۔ او بلوچ قوم ءِ دا پارے “داسہ سردار آتے ایسر کروئی ءِ۔ اوفتان جوان مننگ نا اُمیت آک بے فائدہ ء.ُ”
وائے زند، دا زند اوڑتون زیات ہمرئی کتو، شال نا بھلا زمی جُم اٹ ہمیش کن ننے آن جونی جتا مس ولے سوچ و فکر تے دائسکان بلوچ قوم ٹی تالان ءِ۔ تینا دا گونڈ انگا زند اٹ تاریخ اس جوڑ کرے۔ اونا مِزل آجو بلوچستان و بلوچ آتا سیوت ئس۔ میر یوسف عزیز مگسی نا دا فکر و سوچ آجو بلوچستان و بلوچ آتا سیوت اسہ دے اس الّمی بلوچ قوم نا کمک اٹ پورو مریک.
