سردار…، سرمایہ دار
نوشت: مہر میر/ مَٹ :عتیق آسکوہ بلوچ
دی بلوچستان پوسٹ – براہوئی کالم
جمال دے دُرست نا دمدرینگ ءِ مر کننگ کن ننکان گدان نا مونا باوہ نا رہی آ بس تُوس و گدان تون اوار تخوکا رخت آ خیری ءِ تخیسہ ٹیک تس، باوہ اوار بالشت آ ٹیک خلوک تولوک ئس. منہ ساعت چُپی آن گڈ باوہ پارے: “جمال سہب تون بزگل تون ہنپیس، پگہ لڈ و ہنپ کروئی ءِ.”
جمال گوڑینگا و جک توس: “انتئے خیر ءِ باوہ جان!”
جلال خان: “سردار نا بندغاک کلہو تون بسوسر کہ نم داکان لڈیبو و پین جاہ اس ہنبو بٹبو.”
جلال: “ولے انتئے؟”
جلال خان: “سردار نا مار پاننگ ئس کہ دا اوفتا شکار و سیل و سوات نا ہند ءِ.”
جمال گوڑینگسہ پارے: “باوہ جان نی اوفتے پاتویس کہ دا ننا باوہ پیرئی آ ہنکین ءِ، امر یلہ کین تا کان.”
جلال خان: “ای پاریٹ تا ولے سردار نا مار پارے ماما انت ہنکین، ہراڑے بٹس خلق و ہنکین مریک، ہرا نما داڑے ماڑیک ءُ، بارن ءُ جُوہ ئسے دا، ہر پارہ غا گیاوان ءِ. انتس ارے داڑے، دوارہ نما اِرا بیرم و اسہ گدان ئسے، ہراڑے کارے بٹیرے.”
سردار نا مار نا ہیت آتے پاننگ آن گڈ جلال خان چُپ مس.
باوہ نا پیشانی آ کرنچ، دروشم آ مایوسی و بے وسی ءِ خنیسہ جمال سوختئی اٹ پارے: “باوہ جان او امر ننے بے ہنکین کننگ کیرہ. بارنو جُوہ ئسے گڑا انت مس ننا یاتگیریک، ننا ہل و تس داکان ءِ، نن تینا چنکی ءِ داڑے گدریفینن و انداڑے ورنا مسونن، نی تو تیوہ غا عمر ءِ داڑے تدیفیس، ننا باوہ پیرہ دا وادی تیٹ مسونو، داڑے اوفتا پامداری و اوفتا خیال آک ءُ. دا ننکن امر گیاوان مننگ کیرہ، دا وادی تیٹ نن گوازی کرینن، ننا یات آک دافتون تفوکو، اوفتا سیل و سوات کن نن تینا ہنکین تاریخی یاتگیری تے یلہ کریسہ درپدر مرین، دا امر مننگ کیک.” جمال پاریسہ ہننگ ئس، سوختئی آن اونا دروشم خیسن ہڑسینگا.
جلال خان چُپ کڑمبو سوچ اسیٹ ہنوک دا تیوہ غا ہیت آتے بننگ ئس۔ دیخہ در چُپی آن گڈ پارے: ’’کنا مار، سردار داسہ سرمایہ دار جوڑ مسونے و سرمایہ دار ہمیش توسیع پسندانہ مریک، بلکن او دا علاقہ ءِ کاروبار کن کاریم اٹ اتنگ خوائک اندا سوب آن اونا نیت کوزہ نا ءِ۔ ہراتم نیت کوزہ نا مرے گڑا ایلوفتا احساسات، ننگ و تہذیب و پامداریک ہچو معنہ تخپسہ، اودے دا مَون آ گدان تیان خلیس ہرفک، ہراتم اسکان دا گدان متکنو گندار ئسے آن سلوک مرو سردار نا توسیع پسندی ءِ خلیس مرو، اوڑکن دا بارن آ جُوہ و گیابان آ پَٹ و بے دیر ءُ بارن آ گٹ ءُ انتیکہ اونا داڑے سیالی احساس نا آخہ بلکن تینا خواست تون تفوک ءِ۔ دا گٹ، جُوہ و پَٹ آتا رنگ ننا احساسات، ننا خیال آتیتون تفوک ءُ و اندا سیالی ننے اوفتیتون مابت و اوفتا کہنگ نا پارہ غا دیک۔‘‘
جمال: ’’گڑا باوہ جان، انت نی تینا باوہ پیرئی آ ہنکین ءِ یلہ کننگ کروس، بے خیال کننگ کروس دا وادی تا یات آتے؟‘‘
جلال: ’’کنا مار، ای امر بے خیال مننگ کیوہ، کنا باوہ پیرہ نا بَگ داکان گداران ءُ، اوفتا وادی تیٹ ہند آکو، گچینی تون اوفک داڑے زند گدریفینو۔ دا وادی تا رَک ءِ اوفک کرینو، داڑے ہر پارہ غا اوفتا رنداک ءُ ، ای بزگل تون داوادی تیٹ گدرینگسہ ہتم نا رنگ آتیتون ورنا مسونٹ، کنا عشق و کنا مہر اینو ہم دا وادی تیٹ رنگ آتا دروشم اٹ ساڑی ءِ۔ دا جاگہ نا تہو کنا تاریخ و کنا تہذیب نا باگل آتے پائک، دادے بیرہ ای محسوس کننگ کیوہ۔ سردار نا مار ہرادے گدان پاریسہ بیرہ اسہ چنکو پُچ اس سرپند مریک کنکن او گدان کنا ہند و کنا اُرا ءِ۔ داڑے کنا چنکی نا ناسرپندی آن ہلیس بسوکو شعور ئسے نا ودشت مسونے۔ اندا گدان ترند آ یخ آتیٹی لمہ آنبار کنے تینا خمب اٹ ہلیسہ رکیسہ کرینے و باسنی تیٹ کنا کاٹم نا سیخا مریسہ کنے دے آن رکیسہ کرینے۔ دا احساس و سیاسی ہمو عشق ءِ ہرا بناء غان بندغ ءِ تینا ہنکین، اُرا، وطن و تینا تہذیب تون مریسہ کرینے۔ اسہ ڈیہہ ئسے نا زیبائی اونا پاش آ کیفیت آن مستی اوڑتون تفوکا بندغ آ احساسات آتون مریک۔ خرّن و آبات آڈیہہ تیانبار بارن آ ڈیہہ تا زیبائی ہم گچین و رنگ آتیان پُر مریک، بیرہ عشق و احساس پَکار ءِ دافتے اوننگ کن۔ سردار نا مار پیشن آ خوانان ءِ، اودے دا خمیر و دا تہذیب تون انت ہَڷ و تس، او ایڑے ہم بے گانہ مس و داڑے ہم ۔‘‘
جلال خان آسڑڈ اس کشیسہ بش مس و خیری ءِ چنڈیسہ پارے:
’’کنا مڷ، ای سردار نا دستار بندی نا اٹ قبیلہ نا معتبر ئسے نا رِد اٹ ساڑی مسونٹ، ای اقدار آتا کیذی اُٹ ولے نی آزات اُس۔‘‘
باوہ بش مس و گدان ٹی خاچنگ کن ہنا۔ جمال ننکان اُرے اسکان بیرم آ پالو بدل کریسہ کرے، باوہ نا ہیت آتیا ٹَک خلیسہ کرے۔ چنکی آن ورنائی اسکان ہر ساعت و دا علاقہ تون تفوک گچین آ یات آتیان خرین انگا حالیت آتے یات کریسہ کرے۔
سہب تون دے ٹِک تننگ آن مُست تیوہ غا گڑاک مُچ کننگاسُر۔ اُچ آتیا گڑاتے لڈنگ آن گڈ جلال خان اُچ ئنا مہار ءِ ہلیسہ پد آ چَک خلک و ہنکین ءِ سیل کرے۔ اونا دروشم آ ہزار آ سوج آک ئسر، دوارہ جمال نا پارہ غا اُریسہ پارے:
’’کنا مار، اینو ای ہننگٹ، ہنکین و داڑتون تفوکا پامداری، تہذیب و تاریخ ءِ نیکن ہلنگ اُٹ۔ دافتون عشق و مابت نا سلاک مرور، دافتا رَک ءِ کیس۔‘‘ اُچ آتا کاروان اسٹ اسٹ آ جمال نا مون آن گدرینگسہ ئسرہ، گڈ سر اٹ بڈّو (کچک) ہم دوی ءِ کشوک کاروان نا رند اٹ ہننگ ئس۔ جمال سلوک وخت ئنا دا ساعت ءِ اوننگ ئس ہرا سال آتا تاریخ ءِ لڈوک قافلہ نا دروشم اٹ رادہ ئس۔
