جرمن ادیب آک لَس وڑ اٹ ادب ءِ شابیتی تون درشان کیرہ کہ اوفتا کڑدار آک اوننگ اٹ امر خننگرہ، زند امر گدریفرہ، انت ٹَک خلیرہ و اوفتیتون انت واقعہ مریک. جرمن ادب ٹی تھوماس مان نا پِن خاص وڑ اٹ ہلنگک. 1955ء ٹی 80 سال نا عمر ئٹی کذیت کروکا جرمن ادیب Thomas Mann تینا گچینا ناول Buddenbroks ئٹی شار Lübeck نا واپار ئسے نا پد تمنگ نا داتسان ءِ درشان کرینے. اونا درشان کروکا چُنکا چُنکا، پورہ و پاش آ تفصیل آتا کمک اٹ Lübeck شار اٹ اونا ناول نگار آ بھلا ایلم ہائنرِش و تینت اوڑتون گوندوک مرکز ٹی باقاعدہ اسہ پورہ کوٹی اس ہڈ تننگانے.
ہراڑے تھوماس مان تینا ناول آتا مثیال کن “دا میجک ماؤنٹین” و “ڈیتھ ان وینس” ٹی طبقہ امراء نا ایسر مننگ و اسہ پورہ دور ئسے نا ایسر مننگ ءِ سرحال کیک.
اندن 1877ء ٹی ودی مروکا و 1962ء ٹی کذیت کروکا ادیب ‘ہَیرمان ہَیسے’ نا تیوہ غا تخیلقات آتیٹی اسہ لَس و شاری و بندغ ئسے ویل آتیتون مون پہ مون مننگ نا پارہ غا پام کننگانے.
تینٹ تینا ذات نا تہٹی پند و تینے پٹنگ اونا اسہ بھلو سرحال ئسے. او پائک؛ “ہرا تم عمر اس گدریفوکو بندغس دا سرحال آ ٹَک خلنگ ءِ بناء کے کہ ہراتم، اخہ وار ءُ اخس ترندی تون اوار او خوشی ءِ محسوس کرینے گڑا او دادے خاص وڑ اٹ تینا چُنکی ٹی پٹّک.”
جرمن بولی نا ادیب آتیٹی اسہ پین گچینو پِن اس ایلیاز کانَیٹی ءِ. او 1905ء ٹی بلغاریہ ٹی ودی مس، ودّش انگلینڈ، سوئٹزرلینڈ، آسٹریلیا و جرمنی ٹی مس و 1938ء ٹی جرمنی آن لڈ و انپ آن گُڈ ایلو زند ءِ لندن ٹی گدریفے. اونا کذیت 1994ء ئٹی سوئٹرزلینڈ نا شار زیورچ ٹی مس. اونا تخلیقات آتیٹ تیوہ غاتیان اہم اونا بھاز آ جلد آتیا تالان “خودنوشت” ءِ، ہراٹی او پارینے کہ جتا ربیدگ و بولی تیٹ اوفتا زند امر گدرینگا.
آسٹریا نا Peter Handke نا تخلیقات آتیٹی ہم مرکزی اہمیت تینا ذات ءِ پَٹّانے. خاص وڑ اٹ 1966ء ٹی تینا اسٹیج ڈرامہ Offending the Audience و 1972ء ٹی تینا افسانہ ‘شارٹ لیٹر لانگ فیئر وَیل’ نا سوب آن او خوانوک آتیٹ بھاز پنی مس. او ادیب آتا پارہ غان کاریم اٹی اتنگوکا بولی تیا نغدکاری کریسہ پائک؛ “مخلوق ادب نا ذریعہ اٹ چاگڑد ءِ بدل کننگ نا ہیت کیک ولے ہراتم بدلی نا رِد اٹ عملی ءُ گام نا ساعت بریک تو بیدس ٹَک خلنگ و سرپند مننگ آن بولی و گرامر نا ہمو قانود آتے کاریم اٹی ہتیرہ، ہرا ہمو چاگڑد نا بشخ مریرہ. ای اندا رَد آ گڑا تے مونا ہتیوہ نشان ایتوہ، مخلوق ءِ اوفتا احساس تریفنگ خواوہ.” واہم سرب راہشون سلوبوڈان ملوشے وِچ نا قبر کننگ نا دود اٹ اواری آن گڈ Peter Handke تینا بھاز آ خوانوک آتا اُست خواہی تیان دو خلاس ہم مسونے.
پوسکنا جرمن ادب ٹی نیشنل سوشلزم و جہانی جنگ آتے زیات سرحال کننگانے. داٹی گچین آ پن آک گنٹر گراس، مارٹن والزر، بَیرن ہارڈ شِلنگ و ژُولیا فرانک نا. دا ادیب آک تینا نوشت آتیٹ تینا کڑدار آتا تہہ ئنا جہان ءِ بیان کیرہ. او پارہ کہ حالیت آک امر اسہ بندغ ئسے نا کڑدار و عمل آتینا رند آتے تخرہ.
گنٹر گراس نا ناول “دا ٹِن ڈرم” بالاد ئٹی چُنک سلوکا ‘اوسکا ماٹسے راتھ’ نا کسہ ءِ بیان کیک. ہرا چنا تا اُننگ نا پام آن ورنا تا جہان نا جاچ ءِ ہلیک. گراس ءِ جرمنی ٹی اسہ اخلاقی اتھارٹی اس تننگ نا ہند تننگسہ مسونے ولے او تینا کتاب Peeling the Onion ٹی دا دا پاریسہ اسہ بے جاراتی اس تالان کرے کہ چُنکی ذاتی ٹی او نازی تا خاص وڑ اٹ بے رحم مننگوکا دستہ Waffen SS نا باسک اس ئس.
مخلوق نا نغدکاری آ او نوشتہ کرے؛ “کنے دا نغدکاری ءِ منّوئی تمک و دُنکہ کنا کتاب آن پاش ہم مریک کہ ای دا رِد اٹ تینٹ ہم تینے آ نغدکاری کرینے. ولے بھاز آ پین گڑا تیانبار دا ماملہ ہم دن ئس کہ داکان مُست ای تینے دادے درشان کننگ و مونا اتنگ نا حالیت اٹ تینے سرپند مننگ الوٹہ.”
پوسکن نوشتہ کروک آتیٹ اسہ پین بھلو پِن اس ‘پاٹرک زُوس کِنڈ’ نا ءِ ہرانا تاریخی آ ناول ‘دا پرفیوم’ جہانی سر سہبی دوئی کرے. داٹی اسہ بندغ اس پورہ و ہمیش مروکو خوشبو اس تیار کننگ نا جنون اٹ خونی اس جوڑ مریک. و اَیلفرِیڈے ژیلی نیک زالبول آتا حق آتا علمبردار ئسے و تینا نوشت آتیٹ تشدد، نسل پرستی و زالبول تیان بد دروکا وڑ ڈول آتے سرحال کیک. اینو پگہ جرمن ادیب آتیٹ ‘ڈانیعیل کیہل مان’ ءِ لَڑ ئٹی بڑزکو پاننگک، ہرانا کتاب جہان نا کچ و کیل ءِ بے یخینی وڑ اٹ جوان پبّی سرسہبی رسینگانے. پاننگک کہ مونا ہنیسہ او جرمن ادب نا بھلا پِن آ بندغ آتیٹ حساب کننگک.
بھاز آ جرمن ادیب آتا تخلیقات آک اردو بولی ٹی مٹ مسونو ہرافتیٹ نوبیل انعام یافتہ جرمن ادیب ہائنرِش بوئیل نا ناول Die Verlorene Ehre der Katharina Blum (کیتھارینا بلوم نا گم مروکا شرف) ءِ اہم مننگک ہرانا مٹ ءِ پنی آ مؤرخ و مٹ کروک ڈاکٹر مبارک علی کرینے.
منتوار؛ ڈوئچے ویلے اردو
……………………….★★★……………………..
