دو دانک پہ کلیر ءَ
نبشتہ کار: زاھدہ رئیس راجی
دی بلوچستان پوسٹ
چونائ ءَ اے ھمک کتاب ءِ ھک اِنت کہ آئ ءِ سرءَ وانوک ءِ تچکیں دیدانک دیگ بہ بیت بلے برے برے سما کناں کہ اے کار انچو ارزان نہ اِنت چوشکہ مارگ بیت۔ سَوَب ئِے ایش انت کہ کتاب چَہ چاپ ءَ پیش پنجاہ رند ءَ چار ءُ بہ چارءِ دراں گوازینگ بیت نوں پریس ءَ دیم دیگ بیت بلے پدءَ ھم اِے منی زاتی تجربہ اِنت کہ وھدے چَہ دِگرے ءِ چماں وانگ بیت گوش ئے ھما ردی کہ نبیسوک ءُ ارتچارءِ چماں اندیم بیتگ ھما دمان ءَ چست بیت ءُ وانوک ءِدیم ءَ کئیت ۔
اگں وانوک وتی دیدانک ءَ ایشاں کمار مَہ کنت ملامت وَ نہ بیت بلے گوش ئے اِے کتاب ءَ ابید کتاب ءِ واھند ءَ گوں ھم ناانساپی یے ۔
دومی گپ ایش انت کہ ھمک کتابے یک نہ یک تھرے ءِ واھند اِنت ءُ ھمک ھما تھر کہ چَہ پیسرءَ گِش اتگ آئی ءِ سرءَبیتگیں ھمک نوکیں جُھد باید الکاپی ءَ چار ءُ بہ چار کنگ بہ بیت داں نبشتہ کار ءَ ابید وانوکاں ھم سما بہ بیت کہ آ چے وانگ ءَ اَنت ءُ اِے ساچشت ءِ اندیمیں پھنات کجام اَنت۔
گوں ھمے مارشتاں وھدے من ھسا بجار ءِ گدار ” کلیر “ دیم ءَ کُت ۔ دل ءَ گوشت کہ اے ستر ھسا بجار ءِ اولی جُھدے ، بلے بلوچی لبزانک ءَ گدار نویسی ءِ اولی جُھدے نہ اِنت ۔
دانکہ گدار ، گدار ءِازم ءِ گچین پھنات ءِ ردءَ چار ءُ بہ چار کنگ مہ بیت ایشی ءِ وانگ ءِ ھک ادا بیت نہ کنت ۔
پدءَ ھسا بجار ءِ جند ءَ من ءَ رزا داتگ کہ اِے کتاب ءِ ردیاں گوں بے ریائ ءَ بہ نویس پمشکا من وتی اے دیدانک ءَ گدار ءِچیزے ازمی پھناتانی سرءَ تران کناں ۔
فکشن یا کسھی لبزانک ءِ نامداریں تھر ناول یا گدار ءِ بستار بازیں جاھاں پمشکا کمّے دیم ءَ تراِنت کہ ایشی ءِ کینوِس چَہ آزمانک ءَ سک پراہ ، شاھگان ءُ جُھل اِنت۔ اِدءَ زندمان ءِ کجام ھم پھناتے ءِاُنتُک پُنتک بزاں جُزیات، کارستانی وسیلہ ءَ گوں ایونٹ یا واقعاتانی چست ءُ ایر ءَ روان کنت تاں وتی آسریاکلائمکس ءَ سربیت ۔
گدار ءِ پلاٹ یا خاکہ یا اسکیچ بُن اسل ءَ ھما پگر ءُ ھیالے کہ گدارنویس بُرز ءَ گوشتگیں کینوسءَ زورایت ءُ گدار ءِ سرجمیں اکسءَ ساچگ ءِ جُھدءَ کنت۔ اگں اِے بہ گوشاں کہ اے اسکیچ ءِ زرنگی گدارءِ زرنگی اِنت رَد نہ باں۔
چونائ ءَ داستان یا کسّہ گوشی ءِ ربیت بلوچی ءَ سک کُھن اِنت بلے گدارنویسی چَہ آ ربیت ءَ پمشکا جتا اِنت کہ ایشی ءِازمی لوٹ ءُ رَھبند بلوچی ءِ جند ءِ گِشینتگیں نہ اَنت۔ اے دگہ گپے کہ بلوچی ءِ تب ءَ گوں ھم دپی تپاسگ ءِ جُھدءَ بازینے ءِ گدار سوبمندی ءِ دراں ٹکّان اِنت بلے انگت ءَ ھم ازم ءُ تیکنیک ءِ رِدءَ یک مزنیں باوستے لوٹ ایت ۔
گوشنت کہ شرگداری مَہ بیت کجام ھم لبزانکی تَھرے دیمروی کُت نہ کنت، اے گپ ءِ بستار گِشینگ ءَ ھم یک بلائیں باوستے ءِ در پچ اِنت۔ پرچا کہ یکے ءَ گُد ءِ گِندگ ءَ گوں سما مَہ بیت کہ اے گُد پَہ چی ءَ کاردَنت ، پدءَ ھمے گُد ءِ کدکنگ ءَ مَہ زانت ، اے مَہ زانت کہ دوچگ ءِ رھبند ئِے چی اِنت ءُ شریں دوچ ءُ بدیں دوچ ءِ میان ءَ دگری چی اِنت آ ھجبر تچکیں ایراد ءِ وسیلہ ءَ دیمروی کُت نَہ کنت ۔
ھسابجار ردانکی لبزانک ءَ نوکیں نامے نہ انت بلےگدارنویسی ءِ پڑءَ آئ ءِاے تجربہ نوک انت۔ آئ ءَ وت ھم بازیں گدارانی سرءَ دیدانک داتگ چریشی ءَ اِے وَ پدّر اِنت کہ گدارانی وانگ ءِ آئ ءِ تجربہ نوک نہ اِنت بلے ساچشتکاری چَہ دیدانک نویسی ءَ جتائیں چیزے کہ اِدءَ ازمکار ءِ اِزمی پُھتگی زانگ بیت۔
کلیر ءِپلاٹ یا خاکہ یا اسکیچ ءِ چار ءُ بہ چار ءَ پدر بیت انت کہ پلاٹ ئِے سک سادہ اِنت ۔ گدار بنگیج بیت ، میان ءَ گوزان ءُ آسرءَ سربیت ۔ بیانیہ تیکینک ءِ توک ءَ نویس اتگیں اِے گدار ھبدہ 17۔ سیکشنز یا درانی تہ ءَ بھر کنگ بیتگ۔
چَہ اولی درءِ وانگ ءَ رند وھدے وانوک دومی درءَ پُترایت آ گمان کنت کہ یکیں واقعہ روان اِنت ۔ اِدءَ آ اے چیز ءَ گِشینت نہ کنت کہ دوئیں درانی واقعات یا زمان ءُ مکان ءِ تہ ءَچے پیمیں تپاوت یا دگری یے اتکگ کہ اِے جتائیں درے ءِ ھساب ءَ گِشینگ بیتگ۔
ھمے رنگ ءَ اسل کسّہ کہ بنگیج ءَ ھوار اِنت آ کلیر ءِچَہ کَھیر ءَ اناگھیں کپگ ءُ سرین ءِ پروشگ اِنت۔ اے کسّہ بُنگیج ءَ رند تاں دیر ءَ ھچ سرپدی نہ دنت کہ کلیرءِ جاور چون اَنت ۔
گدار ءِ گیشتریں بَھر ءَ کوہ ءِ مراد ءِ زیارت ءِ سرگرگ ءَ بہ گرداں رَسگ ، اودءَ بیتگیں انچیں چست ءُ ایر اَنت کہ آئ ءِ گوں بُن کسہ ءُ بُن کارستءَ تچکیں سیادی اوں بازجاہ ءَ گندگ مَہ بیت۔
چریشی ءَ وانوکاں سما کپ ایت کہ گدارنویس ءِاسل مول ءُ مُراد زگریانی کوچگی ءُ کلگی زندمان ءِ دراھیں اندیمیں راستیانی دیم ءَ یارگ ءُ پیش دارگ اِنت کہ بوت کنت لھتے گدارنویس ءِسرگوست بہ بنت لھتے چم دیست ءُ لھتے پگرءُ مارشت ءُ ھیال بہ بنت۔
گدار ءِ کارستانی اگں گپ ءَ بہ جن ایں گُڑا کلیر ، سارو ، مُرید ، امبر ، سمّی ، سوبان ھما کارست انت کہ باید گدار ءِ سرجمیں پھناتاں ایشانی ھمگرنچی گوں زرنگی ءَ بیت انت بلے وھدیکہ وانوک گدار ءَ وانان ءُ دیم ءَ روان کنت آئ ءَ کلیر ءُ سارو ءِ کارست پھک ءَ گار گندگءَ کاینت ، گھتر ات گیشتریں دلگوش بُن کارستانی نیم ءَ دیگ بیت ایں چہ آ دگہ گیشیں کارستانی مچّی ءَ ءُ گونڈ ءُ کسانیں گپانی دراج کشی ءَ پرچا کہ اے چیز وانوک ءِ ھب ءَ پروشگ ءِ سَوَب ھم بنت۔
______
گدار ءِتوک ءَ کلیر ءُ سمی ءِ مھرانکی کسّہ کہ بندات ءَ کلھوکے گون اِنت دیمترءَ سرجمیں گدار ءَ دوبر گندگ ءَنئیت داں کہ آسرءَ سمّی ءِ سیر بیت ءُ کلیر بیران بیت اِنت۔
وھدے اے کسّہ ءِ کارستانی جاوراں مردم دلگوش دنت گُڑا سما کپ ایت کہ سمّی ءِ کسانی ءِ مِھر کلیر چَہ سیر ءَ ماھے دوماہ پیش ءَ تھت ءِ باھوٹ بیتگ ءُ تھنا دبئ ءِ ویزئیگی سمّی ءِ سِیر گوں سوبان ءَ دَیَگ بیت۔ سوبان ھما بچک اِنت کہ سمّی ءَ چَہ بُندر ءَ نادوست اِنت بلے سیر ءِ تیاری ءَ سمّی انچوش کنت گوش ئے دل دوستیں مردینے ءَ گوں سانگ ئِے بَیَگ ءَ اِنت۔
منی ھیال ءَ ھسا بجار ءَ ھما جزیات نگاری ءُ جزباتانی درانگازی کہ پَہ شنگ شانگیں کسھانی کارستاں گوں اِزمی پُھتگی ءَ کُتگ، اگں ھَمے چیز وتی بُن کسّہ ءُ بُن کارستاں گوں ھَم برجم بِہ داشت اِنت ، یک جوانیں آسرے دیم ءَ اتکگ اَت۔
اے نزوری ءِ پشت کپگ ءِ یک مزنیں سَوَبے وانوک ھمے مارایت کہ گدارءِ نبیسگ ءِ بنگیج ءَ بہ گرتاں سرجمی، پدءَ سرجمی ءَ بہ گرتاں چاپ ءَ، بلائیں مُدتّے گوستگ ءُ بلکیں گدارنویس ءَ شموشتگ کہ آئ ءَ بندات ءَ کجام پلاٹ ٹھینگ ءِ جُھد کُتگ ۔ اگں بہ چارات ھمے چیز ءَ گدار ءِ توک ءَ یکشلی یا وحدت ِ تاثر ھم کم ترینتگ۔
یک جوانیں گدارءِ توک ءَ کارمرز بیوکیں کارستانی ڈائیلاگ یا مکالمہ یا گپ ءُ تران ءُ زبان ءُ بیان گدار ءِ کِسّہ ءِ چاگرد ءَ گوں ھم دَپ بیگ سک الّمی ئیں چیزے ءُ چوشکہ اِدءَ کلّگ ءُ کوچگی زندگی ءِ دَمَگی گالوار کارمررزگ بیتگ پمشکا ھسا بجار وتی گِچین چاگرد ءِ مکالمہ نویسی ءَ مزنیں کساسے ءَ سوبین بیتگ ،بلے بازیں جاھاں گوشئے پہ زوریں یا شعوری جُھدے کنگ بیتگ کہ بلوچی ءَ زگری ءِ نیمگ ءَ برگ ءُ پیش دارگ بہ بیت ۔
اے گپّ ءِ جنگ ءِ جواز اِدءَ اِے ھم بوت کنت کہ ھما واقعہ یا کسہ کہ ادءَ دوسے رند ءَ تچک ءَ نشان کنگ بیتگ، آ نمازیانی زگریانی سرءَ اُرش ءِگُڈی واقعہ اِنت کہ زیارت ءَ درکپگ ءَ بہ گرتاں زیارت کنگ ءَ ھوار انت گُڑا چوشکہ من ماراں اِدءَ وھد ءُ زمان چَہ ھشتاد پنچ ءَ بہ گرتاں نود یک ءُ دو ءِ میان ئیگ اِنت ءُ اِے زمانگ ءَ اِے ھند ءُ دمگاں کہ مھلوک درمُلک ءَ ھم بہ بیت ، بسانی رپت آمد ھم بہ بیت ، فوج ءُ پولیس ءِ پُترگ ھم بہ بیت، چکانی وانینگ ءِ پت ماتانی واھگ ءُ بے آسراتی ءِ گریوگ ھم بہ بیت ءُ چُکانی بے وانگی ءِسوبءَ ماتانی دلپروشی ھم بہ بیت ءُ پدءَ ھم مردمانی بلوچی وتی لبزیات ءَ مَہ مٹین ایت ؟
ایشی ءَ من گدارنویس ءِ بُنی واھگ وَ گوشت کناں بلے راستی یا ھکیکت بلکیں مَنّگ مَہ بیت ۔
چونائ ءَ ھسا بجار ءِ جند ءِ زبان سک براہ دار ءُ روان اِنت ءُ کارستانی زبان ءُ بیان ءَ باز برءَ سما کپ ایت کہ ھسا ءِ جند ھم کش گورءَ گون اِنت ۔
بلے ادءَ اے زانگ لوٹ ایت کہ گدارنویسی ءِ توک ءَ کارستانی گپتار باید چَہ گدارنویس ءَ جتا زانگ بہ بیت ۔
کلیر ءِ وانوک سما کنت کہ گدارنویس ءِ زبان ءُ بیان بازیں جاھاں گوں کارستاں انچوش ھور تہ ھور نبیسگ بیتگ کہ وانوک بِرّ بیت ، باریں چَہ کُج ءَ کارست ءِ گپ کُٹ ایت ءُ کج ءَ گدارنویس ءِ بیان بُنگیج بیت ۔ لھتے درور ایش انت:
تاکدیم 29:
”سُھب ءَ شُتگاں گوں گوک ءُ پساں داں شپی ءَواترتگ، دراھیں روچ ءَ جنگل ءُ گریشکاں ویل بیتگاں ۔ آوھد واری ءِ بیتگ ھرکس گیش ء وت نہ بیتگ، منی نشار ءَ مدام منی سرءَ نُرنڈاتگ ءُ من ءَ دوائِے داتگ ۔ شمبے ءِ مردیں چُک سوبان ءَ چَہ پت ءَ جُست کُت ابا شمے باریگاں پرپٹ بیتگ ؟
اناں منی پت ! اے موتل ءَ گراب انیگین انت ۔ ۔ ۔ ۔ “
تاکدیم 44:
” من مِراں ، ماسی ءِ سرءَ کپاں ، امبر شاری ءَ تسّلا دیگ ءَ اَت ، کہ اے گوات ءُ ھیروپ مئے مُدامی ھمراہ انت ، شاری اے کسّ ءَ نہ کُش انت ، تو لوگ ءَ نشتگ ئے ۔ ۔ ۔ ۔“
باید گالرد ، پیراگراف ، کومہ ، فُل اسٹاپ چارگ بہ بیت اِنت۔ من ھیران آں کہ اے کتاب ءِ سرءَ بسمل ، ناگمان ، گنی ابدال ، مجید آجز ، انام رزا، ھسا بجار ءُ ھاسل نور دراھینانی چم کپتگ بلے یکے ءَ دلگوش نہ داتگ کہ پنکچوئشن مارکس چنچو درسد اَلّمی اَنت پہ گدار نویسی ءَ؟
ادءَ من گدار ءِ کارستانی چاگرد، جنس ، اُمر ، سِن ، سیادی ،تب ءُ مئیل ، واھگ ءُ مارشت ءِ آھانی گپ ءُ تران ءِ وسیلہ ءَ گِشینگ ءِ توسیپ ءَ زلور کناں پرچا کہ اے ھما چیز اَنت کہ وانوک ءَ کلیر ءِ وانگ ءِوھدءَ سرجم کنگ پرماینت ءُ ھسابجار ءِ کلیر ءَ بے بستار نہ کنائین انت۔
ادءَ من یک دگہ گپے ھم جنگ لوٹ آں کہ چَہ کلیر ءِ دست کپگ ءَ پیش یک اردو زانتکاریں کواسے ءَ من ءَ فیس بُک ءِ انباکس ءَ کلوھے دیم داتگ ات کہ من زگریانی سرءَ اکیڈمک پولکاری کنگ ءَ دلمانگ آں ،باریں تئی باسک ءَ انچیں چیزے است کہ آ زگریانی نیکراھی ءِ ستک ءُ عقیدھانی سرپدی دات بہ کنت ۔
من آ وھد ءَ دوسے لبزانکی زگری مردمانی پروفائل لنک آئ ءَدیم دات اَنت بلے نوں کلیر ءِ وانگ ءَ پد گوشت کناں کہ ھرکس زگریانی نیکراھی ءِ منوگرانی تب ءُ مئیل ءَ ستک ءُ ایمان ءَ زانگ ءُ پھمگ لوٹ ایت کلیر ءَ الم بوان ایت ۔
دی بلوچستان پوسٹ: اے نبشتانک ءِ تہا درشان کُتگیں ھیال ءُ لیکہ نبشتہ کار ئے جِندئیگ اَنت، الّم نہ اِنت کہ دی بلوچستان پوسٹ رسانک نیٹورک ایشانی منّوک بہ بیت یا اگاں اے گل ءِ پالیسیانی درشانی اِنت۔
