آزمانک
دُگنیا ءِ گُڈّی شَپ
نبشتہ: رے ڈَگلس براڈبری (امریکہ)
رجانک: ھلیل بلوچ
دی بلوچستان پوسٹ
“اگاں ترا مالُوم بہ بوتیں کہ اے دنیا ءِ گُڈّی شَپ اِنت گُڑا تو چے کُت؟”
“من چے کُت؟ گْواچنی ءَ تئی مُراد ھمیش اِنت۔”
“ھَو، من پَھک ءَ گْوشگ ءَ آں۔”
“من نزاناں، اے باروا من کدی نہ جیڑتگ۔” آئی ءَ نُگرہ ءِ کافی دان ءِ کَڑی آئی نیمگ ءَ ترّینت ءُ گْوشت ءُ دو پیالگ ھم ‘میز’ ءِ سرا ایر کُت۔ آئی ءَ کافی مان کُت۔ آئی ءِ پُشت ءَ گالی ءِ سرا سبزیں چراگ ءِ رُژنائی ءَ دو گْونڈیں جِنک لئیب کنگ ءَ اَت۔ رولہہ ءِ گْوات ءِ تہا کافی ءِ وشّیں بو ھوار بوتگ اَت۔
“شرّتر ھمیش اِنت کہ ایشی باروا جیڑگ بندات بکن۔” آئی ءَ گْوشت۔
“ترا گوں ایشی کار نیست۔” آئی ءِ زال ءَ گْوشت۔ آئی ءَ سَر سُرینت۔
“یک جنگ یے۔” آئی ءَ وتی سَر ژامبلینت۔
“ھائیڈروجن یا ایٹم بمب ھم اِنّا؟”
“اِنّا”
“یا کہ جراثیم کُشوکیں جنگ۔۔۔”
“ایشانی توکا یکے ھم اِنّا” آئی ءَ میزّان میزّان ءَ کافی وَران ءَ گْوشت۔
“بیا ھمے سرپد بَہ ایں کہ اے ھمے وڑ اِنت چوکہ کتابے ءِ بند کنگ۔”
“من نہ جیڑاں، سرپد باں۔”
“اِنّا ءُ گْواچن ءَ ھم اِنّا۔ اے تھنا مارشت یے کہ من تُرس ءُ بیمّ ءِ آماچ باں ءُ بَرے بَرے من ھِچ نہ تُرساں ءُ پُرتاھیر باں۔۔۔” آئی ءَ جِنکانی نیمگ ءَ چارِت کہ چراگ ءِ زردیں رُژنائی ءَ آھانی مُود تْرپگ اِت اَنت، آئی ءَ وتی آواز جھل کُت ءُ گْوشت:
“من ترا ھِچ ھم نہ گْوشتگ اَولی رَند ءَ اے چار شَپ پیسر ءَ بُوتگ اَت۔”
“چے؟”
“یک واب یے۔۔۔ من وابے دیست کہ ھرچیز ھتم بوھگ ءَ اِنت ءُ یک توارے ءَ گْوشت ھم کہ اے بُوتگ، بلے انّی آ توار منا یاد نہ اِنت۔ بلے یک آوازے است اَت الّم ءُ آئی گْوشتگ اَت کہ زمین ءِ کُلّیں چیز اوشت ءِ آماچ بَنت۔ من ایشی باروا گیش نہ جیڑِت۔ وھدے دومی سُہب ءَ من چہ واب ءَ پاد اَتک آں گُڑا من کار ءِ سرا شُتاں بَلے اے مارشت تیوگیں روچ گوں منا گون اَت۔ من ‘اسٹین ملز’ دیست کہ پیشیم ءِ وھد ءَ چہ دریگ ءَ ڈنّ ءَ چارگ ءَ اَت۔ من آئرا گْوشت: “تئی ھیالاں سلام اِنت اسٹین۔” آئی ءَ گْوشت: “من دوشی یک وابے دیستگ۔” ءُ پدا آئی ءَ منا وتی واب گوش دارینت ھم۔ من سرپد بُوتاں کہ اے چے یے اَت؟ من آئرا گْوشگ ءَ اِتاں بَلے آئی ءَ منا گوش دارینت ءُ من آئرا گوش داشت۔”
“اے ھما وڑیں وابے اَت چے؟”
“ھَو،” من اسٹین ءَ را گْوشت کہ من ھم ھمے وڑیں وابے دیستگ اَت۔ آ اجکّہ نہ بُوت۔ گْواچنی ءَ آ سکّ بے تپرّکہ اَت۔ پدا ما ایشرا سرپد بوھگ ءِ ھاترا کارگس ءِ توکا ترّگ ءَ ات ایں۔ ما چہ پیسر ءَ ارادہ نہ کُتگ اَت کہ بیا ترّیں۔ ما رھادگ اتیں ءُ ھر جاگہہ ما دیست مردُم وتی نندانک ءَ چارگ ءَ اَنت یا وتی دستاں یاں کہ چہ دریگ ءَ ڈنّ ءَ۔ آ اے چیز ءَ نہ گِندگ ءَ اِت اَنت کہ آھانی چمّانی دیم ءَ اَت۔ آھاں گوں لھتیں ءَ من گپ کُت ءُ لھتین ءَ اسٹین۔”
“ءُ آ دْرستاں ھم واب دیستگ اَت چے؟”
“ھو، آ دْرستاں ھم۔ یک وڑیں واب، کہ ھِچ وڑیں پَرک اِش نیست۔”
“ترا وابانی سَرا بھیسہ اَست؟”
“ھَو، بلے منا ایشانی سرا ایمان نیست۔”
“ءُ اے کدی ھتم بیت؟ منی متلب اِنت دُنیا۔۔۔”
“مئے ھاترا شَپ ءِ وھد ءَ، ءُ پدا انچوکہ شَپ دُنیا ءِ چاریں نیمگ ءَ تَرّیت۔ اے دْرستاں پُورا بوھگ ءَ اندازگ بیست ءُ چار ساھت لَگّ ایت۔”
لھتیں دمان کافی ءِ پیالگاں بگیر ء دَست جَنَگ ءَ آ نِشت اَنت۔ پدا میزّان میزّان ءَ یک دومی ءَ چاران ءَ وارت اَنت اِش۔
“مارا اے ھکّ اَست؟” آئی ءَ گْوشت
“اے ھکّ اَست یا نیست ءِ جیڑہ نہ اِنت، اے تھنا ھما چیز اَنت کہ کار نہ کن اَنت۔ من دلگوش بوتگ آں کہ اے باروا تو ھِچ گَپّ ھم نہ کنئے۔ پرچا؟”
“منا اندازگ اَست کہ ایشی یک سَوَب یے۔” آئی ءَ گْوشت۔
“ھما سَوَب چوکہ کارگِس ءِ ھر مردُم ءَ را اَست اَت؟”
آئی ءَ اِنّاں ءِ وڑا وتی سَر سُرینت: “من ھِچ گْوشگ نہ لوٹاں۔ اے دوشیگیں شَپ ءَ بُوتگ ءُ دومی فلیٹ ءِ زالبُول ھم ایشی باروا گَپ کَنگ اِت اَنت، تھنا یکے دومی ءِ گوما۔۔۔” آئی ءَ شَپ ءِ روتاک زُرت ءُ آئی ءِ نیمگ ءَ شَھار دات۔ “ایشی باروا چُشیں سرھال نیست۔”
“اِنّاں، ھرکس وَت سرپد اِنت، گُڑا ایشی چے زلورت اِنت؟” آئی ءَ روتاک زُرت ءُ اَوَل سرا جِنِکّانی نیمگ ءَ پدا آئی ءِ نیمگ ءَ چارت ئِے ءُ وتی کُرشی ءِ سرا تِکّہ بُوت۔
“ترا تُرس ءُ بیمّ ءَ زُرتگ؟”
“اِنّا، زھگانی ھاترا ھم اِنّا۔ من مُدام ھمے ھیال کُتگ کہ من چہ مَرگ ءَ تُرس آں، بَلے اِنّا۔”
“آ وَت پَھریزی ءِ مارِشت کُجا اِنت کہ ایشی باروا سائنسدان باز گَپ جَن اَنت؟”
“من سرپد نہ آں۔ ترا اینچو لَھڑ وَرَگی نہ اِنت وھدے ترا مالیم اِنت کہ اے دْرستاں دلیل اَست۔ ایشاں دلیل اَست۔ ھِچ ھم نا بَلے اے دْرست ھما وڑا بُوت اَنت انچو کہ ما نِشتگیں۔”
“ما اینچو گَندگ ھم نہ ایں۔۔۔ چے ما گَندگ ایں؟”
“اِنّا ءُ اینچو گیشتر شرّ ھم نہ ایں۔۔۔ من ایشرا یک گْرانی یے سرپد باں۔ ما وتیگ ءَ ابید اینچو اَرزشت نہ داریں، وھدے کہ دُگنیا ءِ یک مزنیں بَھرے ھمے وڑیں اَجبیں چیزانی تَہا دزگَٹ ّ اِنت۔”
جِنِک وتی کوٹی ءِ پیژگاہ ءَ کندگ ءَ اِت اَنت انچو گُشئے کہ آھاں ایشانی نیمگ ءَ دست تَچک کُت ءُ آھانی کوٹی جَھل ءَ کَپت۔
“من مُدام ھمے ھَیال کُتگ کہ مردُم کُوکار کنگ ءَ بَنت وھدے کہ اے وڑیں وھدے بِیت۔”
“منا اَندازگ اِنت کہ اِنّا۔ تو گْواچنی چیزانی باروا نارگ ءَ ئے۔”
“چے تو سرپد ئے۔ منی یک چیزے ھم بیگْواہ نہ بِیت اَبیدے تو ءُ اے جِنِکانی۔ من کَدی ھم میتگ ءُ بازار، آٹوز، وتی کار یا دگہ چیزے اینچو دوست نہ داشتگ اَبیدے شُما سَئینانی۔۔۔ من یک چیزے ءِ کمّی نہ ماراں اَبیدے وتی کَھول ئیگ ءَ ءُ بُوت کنت مولُم ءِ بَدلی ءَ یا یک تاسے سارتیں آپ ءَ کہ گرمی ءِ مولُم ءَ زلُورت بِیت یا آرام ءَ۔ گْواچن ءَ اے دْرست کسانیں چیز اَنت۔ ما اِدا چے وڑا نِشت کنیں ءُ اے وڑا گَپ کُت کنیں۔”
“پرچاکہ کنگ ءِ ھاترا دِگہ ھِچ نیست۔”
“راستی ءَ گَپ ھمیش اِنت۔ اگاں اودا چیزے بیت گُڑا ما کنگ ءَ بُوتیں۔ من ھَیال کن آں کہ دُگنیا ءِ دَپتر ءِ توکا اے اولی بَر ءَ بُوتگ کہ ھر یکّے سرپد اَت کہ دوشیگیں شَپ ءَ آ چے کنگ بُوتگ اَنت۔”
“من ھیران آں کہ دومی مردُم اَنّی چے کن اَنت، اے سَرشَپ ءَ یا لھتیں ساھت ءِ تَہا۔”
“سردامگی ناٹک یے بچار، ریڈو گوشدار، ٹی وی بچار، پَتّائی لئیب بکن، گْونڈُواں گَندلانی سرا واپین، وت ھم گَندلانی سرا وَپس چوکہ ما مُدام کنیں۔”
“ھمے وڑا کہ یک چیزے ءِ سَرا پَھر کنگ بیت۔۔۔ انچو کہ مُدام کنگ بیت۔”
“ما دْرست گَندگ نہ ایں۔”
دمانے ءِ ھاترا آ نِشت اَنت ءُ پدا آئی ءَ کمّو ‘کافی’ جوڑ کُت۔
“تو اے وڑ پرچا ھیال کنئے کہ اِنشپیگیں شَپ اِنت؟”
“پرچا کہ۔۔۔”
“پرچا اِنّا، گْوستگیں سَد سالانی یک شَپ یے یا پَنچ سَد سال پیسر ءِ یا دَہ۔۔۔؟”
“بُوت کنت اے بہ بیت پرچاکہ 30 اوستپان(فروری) 1951 کدی ھم نیاتکگ، ءُ نہ پیسر ءِ رَمس ءَ بَلے اَنّی ایش اَست ءُ ھمے گَپ اِنت کہ اے رَمس ءِ مولّ ءُ مُراد چہ دگہ رَمسے ءَ گیشتر اِنت پرچاکہ اے ھما سال اِنت وھدے چیز ھما وڑ اَنت چوکہ تیوگیں دُگنیا ءَ اَنت ءُ پمشکا اے دُگنیا ءِ گُڈّی اِنت۔۔۔”
“مرچیگیں شَپ ءَ دریا ءِ دوئیں نیمگ ءَ بمب گْوار وتی راہ ءَ اَنت کہ زمین ءَ پدا ھِچبر نہ گِند اَنت۔”
“اے ھما واھِشت ءِ بَھر اِنت۔۔۔ پرچا؟”
“ھَو” آئی ءَ گْوشت، “اے چے یے بِیت؟ رزان آں شود۔”
آھاں پہ اَلکاپی رزان شُشت اَنت ءُ ساپ کنگ ءَ پد ایر کنگ بُوت اَنت۔ ساھت 8 ءُ 30 ءَ جِنِک گَندلانی سرا واپینگ بُوت اَنت ءُ ‘شَپ وَش بات’ ءِ بوسگ گِرگ بوت اَنت ءُ گَندلانی کَش ءِ کسانیں کَندیل کُشگ بُوت اَنت ءُ دروازگ کمّو پَچ ھِلّگ بُوت۔
“من اَجب ھیراں باں۔” مَرد ءَ ڈَنّ ءَ آیان ءَ ءُ پُشت ءَ چَکّ جنان ءَ گْوشت، آئرا سیگارے دَست ءَ اَت دمانے ھمودا اوشتات۔
“پرچا؟”
“اگاں دروازگ ھر وڑا بند کنگ بہ بیت یا کمّو پَچ ھِلّگ بہ بیت داں کہ ما آھاں ءَ بہ اِشکُنیں وھدے آ مارا توار بکن اَنت۔”
“من پریشان آں اگاں گْونڈو اے سرپد اَنت۔ اگاں کسّے ءَ آھاں ءَ اے باروا گْوشتگ۔”
“اِنّا، گْواچن ءَ اِنّا۔۔۔ آھاں مارا اے جُست کُتگ اَت۔”
آ نِشت اَنت، روتاک وانگ ءَ لگّ اِت اَنت، گوں وت دیوان اِش کُت، کمّو ریڈو ءِ سوت اِش گوشداشت ءُ پدا آس ءِ نزّیک ءَ دوئین نِشت اَنت ءُ انگراں چارگ ءَ لگّ اِت اَنت۔ انچو کہ گڑیال ءَ ساھت دہ ءُ نیم بُوت پدا یازدہ ءُ پدا یازدہ ءُ نیم۔ آھاں دُگنیا ءِ دومی دْرستیں مردُمانی باروا جیڑِت کہ آھاں وتی وڑا وتی شَپ گْوازینتگ اَت۔
“ھَو۔۔۔” آئی ءَ ھمّت کُت گْوشت، آئی ءَ تاں دیر وتی جنین بوسگ دات۔
“ھر وڑ بہ بیت ما یک دومی ءِ ھاترا سکّ شرّیں۔”
“تئی دِل گْریوگ لوٹگ ءَ اِنت؟” آئی ءَ جُست کُت
“اِنّا، من چُش نہ جیڑگ ءَ آں۔”
آ وتی لوگ ءِ چاریں کُنڈاں چکرّ اِت اَنت، چراگ اِش بند کُت اَنت، دروازگ اِش بند کُت اَنت، ءُ پدا واب ءِ کوٹی ءِ نیمگ ءَ شُت اَنت ءُ شَپ ءِ تہاری ءَ بْرھنگ اوشتات اَنت۔ آئی ءَ چہ گَندلانی سَرا چادِر چِست کُت اَنت ءُ اَلکاپی ءَ پَتات ءُ کُرشی ءِ سرا ایر کُت اَنت کہ آئی ءَ مُدام ھمے وڑ کُتگ ءُ دومی دْرستیں پوش ھم پُشتی نیمگ ءَ جَت اَنت۔
“چادِر سکّ ساپ ءُ شرّ اَنت۔” آئی ءَ گْوشت۔
“من سکّ دم بُرتگ۔”
“ما دوئیناں دم بُرتگ۔” آ وتی گَندلانی توکا پُترت اَنت ءُ تچک بُوت اَنت۔
“یک دمانے اوشت۔” آئی ءَ گْوشت
آئی ءَ آئی ءِ پاد آیگ ءِ توار اِشکُت ءُ آ لوگ ءِ پُشتی نیمگ ءَ شُت ءُ پدا دروازگ ءِ چیسکگ ءِ توار بُوت۔ دمانے ءَ پَد آ واتر بوتگ اَت۔
“من بُورچی ءِ آپ یلا داتگ اَت۔” آئی ءَ گْوشت، “من نَل بند کُتگ۔”
اے باروا گَپّ جنگ ھم مَسکرا یے اَت، ایشی کَندت، آئی ءَ ھم ایشی گوما کَندت۔ اے زانگ ءَ اَبید کہ آئی ءَ ھر گپّ یے گْوشتگ، آیا اے گْوشکندے اَت۔ پدا آھاں کَندگ بند کُت ءُ وتی شَپ ءِ گَندلانی سرا تچک بُوت اَنت، آھانی دَست دَستانی تہا یکّے دومی ءِ امبازاں شُت اَنت۔
“شَپ وشّ بات۔۔۔” دمانے ءَ پَد آئی ءَ گْوشت
“شَپ وشّ بات۔” آئی ءَ مدان مدان ءَ گْوشت،
“مھگونگ”
دی بلوچستان پوسٹ: اے نبشتانک ءِ تہا درشان کُتگیں ھیال ءُ لیکہ نبشتہ کار ئے جِندئیگ اَنت، الّم نہ اِنت کہ دی بلوچستان پوسٹ رسانک نیٹورک ایشانی منّوک بہ بیت یا اگاں اے گل ءِ پالیسیانی درشانی اِنت۔
