سیزدہ گْوپشان
زِرگْوات بلوچ
دی بلوچستان پوسٹ
“تو پہ کوش ءَ منی چو ایمن ءُ شادان مبی
بیت کنت ھارے، ھمے رِتکگیں ھون ءَ دَر بئیت “
سیزدہ گْوپشان (13نومبر1839ء) اَژدہ سَد ءُ سی ءُ نُہ ءَ بگر داں روچ ءِ مروچی اے روچ پمے ھاترا بَرجم دارگ بیت کہ نمیرانیں واجہ مھراب ھان ءَ ھَوار کُل شھیدیں بلوچ پُسّگانی روچ اِنت کہ آھاں پہ وپاھانی کئول ءِ ساٹگ ءُ پہ وتئی اُستمان ءِ اَشکام ءُ ایردستی ءِ زِیمّانی تیمّارگ ءَ پُلّ ءُ سوگات اِیں سر نْدر کُرتگ اَنت. اے ھما داتگیں دیمونیاں کہ سرجمّیں بلوچ راج پھر بَند اِیت ءُ وتا بلوچ گْوش اِیت کہ من بلوچستان ءِ واھُند ءُ وارس آں. اگاں اے کُربانی دَیَگ مَہ بوتین آں مرچی اے جِناوریں اَھد ءِ گْوز ءُ کابیل آں بگندئے پہ نام پَشت کپت اِیں، بَلئے ڈیھ ءُ وتواجھی ءِ ھَبر کدی آدینک نہ بوت.
چیاکہ ھما کوم چہ وتئی گْوست ءُ داتگ اِیں کُربانیاں شَموشکار ءُ بے تْرانگ بیت، زانت ءُ شیواری چہ گْراں وابی ءَ بُست مہ کنت، بَس وتئی موج ءُ مَستیں ھَیالانی ریس ءُ پرّیس، ریکیں کوٹ ءُ کلاتانی بَندگ ءُ کروجگ ءَ دزگٹ بیت گُڈ ءَ آ وتا دُگنیاے گاماں گامینت نہ کنت. نے پہ آئی ءَ رُژن ءُ بامسار ءِ چَموکیں بْرمشانی کیلو سَرّیچ بیت.
اگاں کسّے وتئی راجدپتر ءُ گْوست ءَ گیر کار اِیت ءُ پہ دیمے جُنزگ ءَ چاڑ ءُ دِرک بَند اِیت پہ آئی ءَ رھسر ءِ ھر ڈنگر پُلّ چَنڈ اَنتءُ آس گْواریں پَند اَرزان بیت. اے دْرچک ھما روچ ءَ بُر بیت ءُ بَر کار اِیت کہ راجدوستی ءِ تورِشت جَبین ءَ ساڑی بِہ بیت. چیاکہ اے راجدوستی ءِ مھر اِنت کہ گوں وتن ءَ بے کَچ ءُ کِساس مھر کنگ پَرما اِیت.
اے دَرگت ءَ دُژمن ءِ تَڑ ءُ بیمّ ءَ نمرانیں واجہ مھراب ھان ءِ درباری مھتر آکوند مھمد سِدیک واجہ مھراب ھان ءَ ھمے شور ءُ سَلاھ دَنت ءُ گْوش اِیت کہ تو اے وھدی گوں دُژمن ءَ جنگ کنگ ءِ توان ءُ تاکت نہ دارئے، پمشکہ وتئی ھمراھاں بزور ءُ چہ کلات ءِ ھَد ءُ سیمسراں دَر کپ. باندا کہ تو مُھکم ءُ توان بَہ ئے پَدا بیا پہ جْوانی انگریز ءِ سرا اُرش بکن ءُ چہ وتئی ڈیھ ءُ آپ بَنداں بِہ گَلین یے….
نمیرانیں واجہ مھراب ھان ھمے پَسّو ءَ دَنت کہ من سرپداں! دُژمن چمّن زُوراور ءُ تاکت مَند اِنت، بَلئے من وتئی ماتیں گُلزمین ءُ بے مٹّیں ڈگار ءَ یَل بکن آں ءُ کُجا بُرواں؟. منی کماش ءِ ھون پہ ھمے گُلزمین ءِ ھاترا رِتکگ اَنت، منی راجءِ بامَرد ھمے گُلزمین ءِ دامن ءَ کَل اَنت، من چِتور وتئی دْوار ءَ یل کن آں کہ راجدپتر ءِ تاکدیم آں بنّام ءُ رُزواہ بِہ بَہ آں. چوش کہ من! سرشَکونی ءُ ایردستی ءَ ھِچّ داب ءَ کبول نہ کن آں ءُ دُژمن ءِ واستو مَند نَہ بَہ آں، بلکیں چہ چمداری ءُ گُلامی ءِ زِندمان ءَ شرپداریں مَرگ ءَ وش آتک کن آں بَلئے وتئی آمِل ءَ یَل دات نہ کن آں
“مَرک لوٹ اِیت مَلگّے اَچ ما
بیا اِت جورانی کدّھاں نوشیں”
چو مہ بیت کہ باندا آؤکیں پَدریچ منا پِٹّ ءُ لانت بکنت، بلکیں منی پَدریچ اے ھَبر ءَ سرپد بِہ بیت کہ من زند بکش اِیں مَرگ پہ وت شات کُتگ گُلامی نہ منّ اِتگ. پمشکہ مرچی واجہ مھراب ھان ءِ اے ھَبر راجدپتر ءِ زیبائی ءُ سرشون اِنت کہ راجے زِندگ ءُ اَبدمان بُوَگ لوٹ اِیت پہ آئی ءَ اے زَلوری اِنت کہ چہ کُربانی ءِ دَیَگ ءَ چَکّ ءُ پَد مہ بیت. وھدے اے توکل ءُ جَبزگ کہ راجانی پگر ءُ مارشت آں بیت گُڈ ءَ آ وتا شَرّیں وڑئے ءَ دُگنیاے گاماں گامین اِیت.
مرچی انگریز ءِ کْوزہ ءَ بگر داں ھُدا بُردگیں پاکستان ءِ کْوزہ ءَ بیائے پہ ڈیھ ءِ پھریزگ ءَ بے ھِساب سرانی کُربانی دَیَگ بوتگ ءُ اَنگت دَیَگ ءَ اَنت. ھزارانی کِساس ءَ بَندیگ جاھانی زیبناکی اَنت، بَلئے اے گْرانیں بار مرچی نوکیں پَدریچ ءِ کوپگان اِنت کہ آ پہ وتئی وژدل ءُ وشھالیں آکبت ،راجی شرزندی ءَ کُجام گْواش ءُ کھچراں پول اِیت. نمیرانیں سرانی اے واھشت ءُ پُرمھرّیں اَرماناں کُجام شاھم ءَ تُور کنت.
اے ھما کاروان اِنت کہ دیم پہ منزل ءِ پاند ءَ راھی اِنت، ھزاراں شھید بیتگ، ھزاراں بندیگ جاھاں! بلئے انگت اوشت ءِ آماچ نہ اِنت. چیاکہ گوں راج ءَ دل پھکّیں مھر پہ آرام نِندگ نیلئیت. پمشکہ آھاں راج ءِ تپتگیں زِرد ءِ گرمیں پاھار وتئی بالاد ءَ مار اِتگ ءُ ھیش ءُ نوشیں زِندماں سَرسِند کُتگ، پہ ویرانگیں گُلزمیں ءِ سبزینگ ءَ ھون رِتکگ اَنت داں راجی زِندماں چہ گم ءُ اَندوھاں دور مُرادانی وتن ءُ آسراتیں زِندآپ ءِ شِرکنیں شھجو ءُ شاتمانی ءِ ھَساراں شات ءُ گَل بِہ بیت.مرچی آھانی اے کئول ءِ سرجم ءُ پیلّہ کنگ ءِ مَھار مئے دست ءَ اِنت. چیاکہ بے بْرمش اِیں گْوانک ماں مْیان اُستمانی دْمکاں بِل چہ مئے جندے پیشگاہ ءَ دیم نہ کِنز اِیت، بلکیں مرچی مارا راجی راج دَربَری ءُ زند ءِ نوکیں راہ ءُ رھبند پوہ بُوَگی اَنت. اگاں پہ نوکیں نوبتے ءِ سازگ ءُ پَلگارگ ءَ سوبین بیت اِیں گُڈ ءَ پمّا ھر وڑیں کُربانی ءِ دَیَگ مُشکل ءُ گْران نہ بلکیں اَرزان بیت. چیاکہ لیکوئی ءُ چہ راجدوستی ءِ مھر ءَ چَکاریں پُسّگ گوں
راج ءُ ماتیں مَرزبوم ءَ کدی دوتل ءُ دوپوستی نہ کنت، بلکیں آ راجی لیکّہ ءَ وتئی زِندمان سرپد بیت. شپانک، دھکان ءُ بزگر، پوریاگر ءُ مُزور ءِ بزّگی مُدام آئی چمّاں زاھر بیت. آ اے گپّ ءَ کدی برداش کُت نہ کنت کہ من بِہ نِنداں ءُ تماشاہ بِہ چاراں بَزّگیں راج چہ وتئی گواجن آں بے دَزرس، لنگڑ ءُ ھمشام، گار ءُ بیگْواہ، چو مُرگ ءِ بَسات کُشگ بِہ بیت.
“اے درد منا دات اَنت آزاتیں گُلامی ءَ
اَرساں گوں ھَوار اَنت ھون، گوں کندگاں اُپّارگ “
پمشکہ آ اے درداں گیش اُپّار کُت نہ کنت ءُ راجی جُنز ءَ وتئی کنت ءُ آجوئی ءِ جار ء َجنت کہ منا وتئی گُلزمین ءِ سرا درآمدانی واجھی کبول نہ اِنت. چریشاں کسّے زِندانی ءُ کسّے مئے مْیان ءَ ساڑی نہ اِنت بَلئے آھانی شھپگریں لیکّہ ھر سھت ءُ دمان مئے ھمگام اِنت.
اے بابت سُکرات ءِ نام پرچہ گِرگ بیت، چیاکہ سُکرات ءَ زُوراک ءِ دیم ءَ سر جَھل نہ کُتگ. آئی ءِ لوٹ ھمیش بیت کہ انسانیت ءِ شان دائم بُلند ءُ ایمنیں چاگردے ودی بِہ بیت. پمشکہ آئرا بُھتام ءُ ایلنگ جن اَنت کہ تو گوں وتئی سیکولر ءِ لیکّہ ءُ شھپگری ءَ مھلوک ءُ ورناھانی تَب ءُ میل بَرگشینتگ، یونانی دیوتایاں نہ منّ ئے.
پرے جُرم ءِ ھاترا پہ شِزا سُکرات ءَ زھر ءِ پیالگ نوشین اَنت کہ پہ بِچکند کبولے کنت. چیاکہ آ وتئی لیکّہ ءُ راستی ءِ سرا کاملیں سِتک ءُ بیسّہ یے دار اِیت کہ منی توار پہ مَرگ ءِ اَمبازگ ءَ گُٹگیر نہ بیت، بلکیں لگتمالیں راجانی سرشونی ءَ کنت. مرچی اے ھَبر سَد دَر سد راست اِنت کہ سُکرات ءِ توار گیدی ءِ ھر دشت ءُ کوچگاں شِنگ اِتگ ءُ آئرا روایرنِندی سیکولر شھپگری ءِ بانی گْوش اَنت.
چہ سُکرات ءِ اے ھَمل ءُ کارکرد ءَ پہ ایردستیں راجاں اے پیام شِنگ اِیت کہ مکسد ءُ لیکّہ ءِ دیم ءَ دُگنیاے تاگت ءُ سھگر ھِچّ پئیم ءَ داشت نہ کنت. من دِلجماں کہ مئے نمیرانیں سرانی رستگیں لکیر ءَ پاکستان ھِچّ وڑا کروتک نہ کنت، چیاکہ رِتکگیں ھونانی کِسّہ ھر بلوچ پُسّگ ءِ دِلانی اَندر ءَ نَکش اِنت. پہ آئی ءَ اَبیدے آجوئی ءَ دگہ ھِچّ لوٹ ءُ گزر نہ مَنتگ نئیکہ مان اِیت، بس آجوئی، آجوئی.
“ھیب اِنت بِہ تِنگیں ما اگاں کیپ ءُ ھماری کدّھاں
جن بْرھنگ ءُ مات سر دَر اَنت، چُنڈ، چُنڈ اَنت کاڑانی سَری”
(شاھر.. ناکو مُراد ساھر)
دی بلوچستان پوسٹ : اے نبشتانک ءِ تہا درشتان کُتگیں ھیال ءُ لیکہ نبشتہ کار ۓ جندءِ گنت، الم نہ اِنت کہ دی بلوچستان پوسٹ رسانک نیٹورک ایشانی منوک بہ بیت یا اگں اے گل ءِ پالیسیانی درشانی اِنت۔
