چاردہ ءِ ماہ
نبشتہ۔سعادت حسن منٹو
رجانک۔حنیف بلوچ
دی بلوچستان پوسٹ
مردمانی زندگی ءِ تب ءُ میل مُدام گوں وھد ءِ جاوراں بندوک اَنت۔ بازیں نیزگار وتی نیستی ئے گلّہ ءَ گوں وتی تالہ ءَ کن اَنت۔ آ ھمے سرپد بنت کہ اگاں جاور گیگ بوتین اَنت گُڑا آھاں المءَ چیزے کُت ءُ پیش داشتگ اَت۔ ءُ گیشتر چہ بے تہمبُلی ءَ تالہ ءِ سر ءَ گِلگ کن اَنت۔چونائی ءَ اے چیزاں چہ ھچ شر نہ بیت۔ اِشانی زندگی چو ریل گاڑی ءِ ڈول ءَ مُدام یکّیں چین ءِ سر ءَ روت ءُ کئیت اِنت۔ وھدے کہ کنڑُم بنت گڑا آسن ءِ ھساب ءَ ماں کباڑیءَ بہا کنگ بنت۔
اے وڑیں مردم سک کم اِنت کہ جاورانی نگیگی ءَ کت نہ کنت ءُ زندگی ءِ تگ ءُ تاچاں وتی دست ءَ کنت۔
ٹامسن وِلسن ھم چہ ھمے مردُمان اَت۔ پہ وتی زندگی ءِ بدل کنگ ءِ واستءَ آئیءَ جْوانیں گامے چست کُتگ اَت۔
بلے آئی ءِ مِنزل ءِ بابت ءَ کسے ءَ را سرپدی نیست اَت، ھمے واست ءَ آئی ءِ سوبمندی ءِ بابت ءَ گت دارگ ارزان نہ اَت۔
من آئی ءِ لَہتیں شرّیانی بابت ءَ اِش کُتگ اَت ، دُرستاں چہ پیسر مردماں گْوشتگ اَت کہ آئی ءَ ایوکی دوست بیت۔ من دل ءَ ھمے تماہ کُتگ اَت کہ یک نہ یک وڑے ءَ آئی ءَ ھمائی زندگی ءِ کِسّہ ءِ گْوشگ ءِ واست ءَ تیار بکن آں ، پرچہ کہ منءَ دگہ مردمانی گپانی سرا بیسّہ نیست اَت۔
من چیزے روچ ءِ واست ءَ پہ سیل ءُ سوادے ءِ ھاتر ءَ جاھے ءَ شُت آں ، ھمود ءَ آئی ءِ گوم ءَ گند ءُ نندے بوت۔ من تیاب ءِ پہنات ءَ گوں وتی سنگتے ءَ اُوشتاتگ اِت آں کہ آئی یکدم توار کُت۔”وِلسن“
من جُست کُت ”کُج اِنت؟“
منی سنگت ءَ پسّو دات۔”اڑئے۔۔۔! آ اِنت کہ زردیں گُد گوْرا یے ءُ پُشت مئے نیمگءَ کُتگ ءُ نشتگ۔“
من چَک ترّینت ءُ چار اِت داں آئی ءِ زردیں گُد ءُ اِسپیتیں مود منی چمّاں کپت اَنت۔ مئے لوٹ ھمیش اَت کہ آ چَکّے بہ جنت ءُ ما گوں وتی ھواری ءَ آئیءَ چکّر ءُ سیلءَ بِہ بَریں گوں۔
اے وھد ءَ روچ ءِ ساھگ دریا ءِ تہا ایر بُکّان اَت ، ندارگ کنوکانی کُکّار ءُ ٹہکگ اَت۔ ھمے وھد ءَ گْرندے ءَ سک گْرند اِت۔
ھمے دمانءَ اَرش ءِ ھُدابُند ءِ دل چِرکنے ءَ من ءَ کمے بے سار کُتگ اَت کہ وِلسن ءَ پہ وتی نیمگ ءِ آھگ ءَ نہ دیست۔ وھدے کہ آ چہ مئے نزیک ءَ گْوزگ ءَ اَت منی سنگت ءَ داشت ءُ منی گوم ءَ پجّاروکی کنائینت۔ آ منی گوم ءَ دست ءُ دْروت بوت، بلے آئی ءِ بے کِماری۔۔۔منی سنگت ءَ پہمت ءُ آئی ءَ شراب ءِ سَلاہ جت۔
سلاہ ءِ جنئگ ءَ گوں آئی ءَ بچکند اِت۔راستے کہ آئی ءِ دنتان ڈولدار نہ اِت اَنت پدا ھم آئی ءِ بچکندگانی تہا دلکشی یے ھست اَت۔۔۔
ھاکی رنگیں شلوار ءُ زردیں پشک ئِے آئی ءَ گْورا اَت کہ کمو باز سِل اِت اَنت ھم ۔آئی ءِ جان گوں وتی گورئے گُداں ھچ ھمدپ نہ اِت اَنت۔ دیم دْراج ، لُنٹ تنک ءُ چم آئی ءِ بورین اِت اَنت۔
چہرگ ءِ کِشکاں چہ پدّر اَت کہ ورنائی ءِ نوبتاں ڈولدار بوتگ، بلے مرچی چو یک بیمہ کمپنی ءِ ایجنٹے ءِ ڈول ءَ گندگ بوت۔
ما تر ءُ تاب کنان ءَ یک ریسٹورینٹے ءَ سر بوت اِیں ، پہنات ءَ چَڑّانی سرا نشت اِیں ءُ شراب ءِ آرگ ءِ گْوشت۔ ہوٹل واجہ ءِ جنین اُوں ھمود ءَ اَت۔پیراں سالی ءِ اُمبر ءَ نوں آئی ءِ تہا چُشیں چیزے نیست اَت بلے چہرگ ءَ انگت گْوستگ اِیں وھد ءِ ورنائی ءِ نازاں کنگ ءَ اَت۔
سی سال ءَ پیسر مزن مزنیں اکس کش پہ آئی ءَ گنوک بوتگ اَنت، آئی ءِ ڈلگ، ڈلگ ءُ شرابی ئیں چمانی ءُ شِرکنیں بچکندگاں اجبیں دلکشی یے ھست اَت۔ما سئیں نشتگ ءُ اِدے ءُ آودے ھبراں کنگءَ اِت اِیں ۔ وِلسن ءَ زاناں گپ دوست نہ بوت آں ، کمو نندگ ءَ پد آئی چما موکل گیپت ءُ شُت۔ آئی ءِ روگ ءَ چہ رند ما ھم بے موچ بوت اِیں ۔
راہ ءَ منی سنگت ءَ ولسن ءِ بابت ءَ گْوشت۔” من تئی کِسّہ ءَ بے سر ءُ بے بُن سرپد باں۔“
”چون؟“
”آ اے وڑیں چیزانی منّوگر نہ اِنت۔“
ھمائی گْوشت”ھمُک مردم ھرکسی تب ءِ بابت ءَ راستی آں چون گیشینت کنت؟“
”من آئی ءَ یک انچائیں مردمے گندگ ءَ آں ، کہ آ چندے زندگیں یاتانی ھاتر ءَ چہ کار ءُ بار ءَ دست کش بوتگ۔
”تو ھمے سرپد بِہ بُو شر تر اِنت ۔“
دومی روچ ءَ تیاب ءِ پہنات ءَ پدا ما وِلسن ءَ دیست آئی ءَ بوریں رنگ ءِ گُد گورا اَت، دنتانانی سر ءَ دانتوپیپ ے داشتگ ءُ اُوشتاتگ اَت۔ من انچو مار اِت کہ آئی ءِ چہرگ ءِ اِسپیتیں موداں انگت ورنائی پِٹّگ ءَ اِنت۔
ما وتی پُچ کش اِت اِنت ءُ آپ ءِ تہا ماندات۔ھردے کہ من جان شُشت ءُ ڈن ءَ درکپت آں تاں وِلسن دیم پہ چیر وپتگ ءُ کتابے وانگ ءَ اِنت۔
من سگریٹے روک کُت ءُ آئی ءِ کِرا شُت آں۔
آئی وتی چمّانءَ چست کت ءُ منی نیمگ ءَ چار اِت ءُ جُست کُت ”بس، شُشت۔“؟
من پسّو دات۔”ھو۔۔۔باز وش اَت۔۔۔جہان ءِ تہا پہ جان شودگ ءَ اد ءَ چہ شرتریں جاگہ ئے بوت نہ کنت۔۔۔اد ءَ ترا چُنت وھد بیت۔“؟
آئی پسّو دات۔”پانزدہ سال۔“
ھمے گْوشت ئے ءُ دریا ءِ دِلکش اِیں چَولانی نیمگ ءَ چارگءَ لگ اِت ءُ بچکند آئی ءِ تنکّیں لُنٹانی سر ءَ دْرپشگ ءَ اَت ”اولی رند ءَ اد ءَ آھگ ءَ گوں من پہ اے جاگہ ءَ گنوک بوت آں ۔۔۔تو ھما جرمن ءِ کِسّہ ءَ سرپدے ، آ یک رندے اد ءَ سُبارگ ءِ ورگ ءَ اَتک پدا مُدامی ءِ واست ءَ ھمدئے بوت۔۔۔آ چِلّ سال ھمدا بوت۔۔۔منی ھم ھال ھمیش بیت۔چلّ سال اگاں نہ بلے بیست ءُ پنچ سال دگہ جاگہ نہ شُتگ آں۔“
من لوٹ اِت کہ آ گپ بہ کنت ، آئیءِ لبزاں چہ پدّر بوھگ ءَ اَت کہ آئی ءِ کِسّہ ءِ تہا راستی یے الم ھست۔
ھمے وھداں منی سنگت کہ گوں میچّلی ءَ مئے نیمگ ءَ اتک سک گَل اَت، چیا کہ آئی ءَ دریا یک گزے ءَ تاتکگ ءُ پیداک اَت۔
آئی ءِ آھگءَ گوں مئے گپّانی سرھال بدل ءُ کسّہ نیم بندگ بوت۔
چد ءُ پَد ولسن ءِ گوم ءَ باز بَراں گند ءُ نند بوت، آئی ءِ گپ سک وش اِت اِنت۔آ اے زِروان ءِ چپّ ءُ چاگرد ءَ سرپد اَت۔
یکبرے ماھکانیں شپے ءِ مِزگ گَرگ ءَ رند من ءُ منی سنگت ءَ شور کُت کہ مونٹی سلارو ءِ کوہ ءِ سرا سیل ءُ چکرے ءَ برو اِیں ، من ولسن ءَ گْوشت ”بیا یار تو اُوں مئے ھواری ءَ بیا گوں۔“
ولسن گْوشت شریں ، بلے منی سنگت ءَ نادْراھی ءِ بہانگ کت ءُ چمّا جِتا بوت۔ گُڑا ما دوئیں کوہ ءِ نیمگ ءَ رھادگ بوت اِیں سیل ءِ مزگ شرّی ءَ گپت۔ تہاری ءَ کہ مانشانت ءُ دمبُرت ، گُژنگ بوت اِیں ءُ پدا واترّ اِت اِیں ۔
ورگ پیسر ءَ چہ جَریدگ کنگ بیتگ اِت اِنت کہ سک وشتام اِت اِنت۔ انگور ءِ شرابے اَت ۔یکّیں شیشگ سیویانی ورگءَ گوں توام بوت ، دومی شیشگ ءِ گُڈّی پیک ءِ ورگ ءَ گوں منی ءُ ولسن ءِ دماگ ءَ ھمے گُمان اَتک کہ زندمان اِنچو بے مِزگ نہ اِنت۔
ما اے وھد ءَ انگور ءِ دْرچکانی چیر ءَ نشتگ اِت اِیں ءُ شپ ءِ بے تواری ءَ سارتیں کوش کشّگءَ اَت۔ باگپان ءِ جنینن ءَ مئے واست ءَ پنیر ءُ انجیر آؤرت۔دمانے ءَ رند وِلسن دیم گوں من کُت ءُ گْوشت۔ ”مئے روگ ءِ وھد ءَ انگت باز منتگ ، ماہ یک ساھتے ایرند کوہ ءِ سرا کئیت۔”
من گْوشت۔”مئے کِرا وھد ھست کہ ھست۔۔۔۔۔۔اِد ءَ کہ ھرکس کئیت اِشتاپی ءِ بابت ءَ پگرکُت نہ کنت۔“
ولسن بچکند اِت۔”وھد۔۔۔بژن کہ مردماں اے بابت ءَ سرپدی بِہ بوت اِیں ۔ ھمُک مردم ءَ اے چیز ھُشک ءَ دست نہ کپ اَنت، بلے لہتیں اَھمّکیں مردم ھست اَنت کہ اِشی ءِ کٹگ ءِ جُھد ءَ نہ کنت۔۔۔ کار۔۔۔؟ تالِہ ، اَنچو سرپد بوھگ ءِ جُھد ءَ نَہ کن ئے کہ کار ءِ واست ءَ بس وھد درکار اِنت۔“
شراب گیشتر مردماں مزنی ءُ پگر ءِ نیمگ ءَ بارت۔ولسن ءِ سماء وتی جاگہ ءَ راست اَت ، بلے چُوشب اِیں نوکین ءُ اجکّہ ئی گپّے نہ اَت۔
آئی ءَ سگریٹ روک کُت ءُ گْوشت ئے۔”وھدے کہ من اولی رند ءَ اَتکگ اِت اِیں، اد ءَ شپ ماھکان اَت۔۔۔ مرچی ھم ھما چاردہ ءِ ماہ آزمان ءَ گِندگ بیت۔“
من بچکند اِت۔”الم گندگ بیت“
آئی گْوشت۔”سنگت، منی سر ءَ مسکرا مکن۔۔۔۔۔۔من کہ وھدے وتی زندگی ءِ پانزدہ سال ءِ سر ءَ چمّاں شانک دئے آں گُڑا من ءَ اے دْراجیں مُدت یک ماھے ءِ دْنزے گندگ ءَ کاینت۔۔۔۔۔۔
آہ۔۔۔ھما شپ ، وھدے کہ من اولی رند ءَ بُرز ءَ نشت ءُ ماہ ءِ ندارگ کُت۔
کہ آئی ءِ زیبائی زِر ءِ پہنات آں زیور شانگ ءَ اِت اِنت۔
من آ وھد ءَ المی ءَ شراب وارتگ اَت ، بلے دریا ءِ ندارگ ءُ کش ءُ پہناتانی دلکشّی ءَ انچیں بے ساری یے آؤرتگ اَت کہ شراب ھچبر چُش کُت نہ کنت“۔
آئی ءِ لُنٹ ھُشک بوھگ ءَ اِت آں ، آئی وتی گلاس چِست کُت بلے آ ھورک اَت، دگہ یگ شیشگے لوٹائینگ بوت۔ ولسنءَ دو ٹوھیں گُلُمب گیپت ءُ گْوشت ئے۔”اے دگہ روچ ءَ من دریا ءِ لمب ءَ جان شُشت ءُ زروان ءِ کش ءُ پہنات آں گَشت آں۔۔۔۔۔۔باز رُژناہ اَت۔۔۔۔۔۔گُمان بوت کہ ھسن (حسن) ءُ اِشک ءِ دیوی افرو ڈائٹ ءِ تیوہار اِنت۔۔۔۔۔۔بلے اگاں منی نسیب ءَ بینک ءِ کار کنگ ءِ بوتیں گُڑا من ءَ چُوش اِیں ندارگ نسیب ءَ نہ بوت۔“من آئی ءَ جُست کُت۔”تو یک بینکے ءِ منیجر بوتگ ئے؟“
”ھو۔۔۔آ شپ منی نندگ ءِ گُڈّی شپ اَت چیا کہ مولُم ءِ سُھب ءَ من ءَ بینک ءَ بوھگی اَت ۔ وھدے کہ من ماہ دریا ءُ لانچ دیست اَنت گُڑا اَنچو بے وت بوت آں کہ واترّگ ءِ گُمان منی سَسّا ءِ تہا ایر نہ کپت۔“
اِشی ءَ پَد آئی وتی گْوستگ اِیں کِسّہ ءُ کار سرجمءَ گُشان کُت اَنت کہ آ زِروان ءَ پانزدہ سال اِنت کہ جاھمِنند اِنت ءُ نوں آئی ءُ اُمبر چِل ءُ نُہ سال اَت۔
اولی رند ءَ کہ آ اد ءَ اتکگ اَت آئی پگر ھمیش اَت کہ نوکری ءِ لوپ ءَ چہ وتی گُٹ ءَ دربہ کنت ءُ زندگی ءِ پَشت کپتگ اِیں روچاں ھمد ءَ بِہ گوازین اِیت۔
زِروان ءِ ندارگ ءُ ماہ ءِ رُژنائی ولسن ءِ دماگءِ تہا اَنچو پیوند بوتگ اَت کہ آئی وتی بینک ءِ نوکری اُوں پُشت جت۔اگاں آ دگہ کمو سال بہ نشت اِیں شرّیں کساسے ءَ آئی ءَ پِنشن رستگ اَت ، بلے آئی اے چیز کِمار نہ کُت اَنت۔ مُردنی بینک ءِ واجکاراں آئی زہمت کنگ ءِ مُز داتگ اَنت۔ولسن وتی گِس بہا کُت ءُ دیم گوں زِروان ءَ کُت۔ آئی وتی گْوشگ ءِ رد ءَ آ تاں بیست ءُ پنچ سال ءَ زندگی گْوازینت کنت۔
منی گوں آئی ءَ باز گِند ءُ نند بوت ، اے درگت ءَ من ءَ سرپدی رست کہ آ سکّیں ایمن دوستے۔
آ ھچ اے پیمیں ھبراں کِمار نہ کنت کہ آ آئی ءِ آزاتیءِ تہا اڑاند بہ بنت۔
ھمے ھاتر ءَ جنیناں ھم آئی ءَ وتی دام ءَ آؤرت نہ کتگ، آ بس اَبرم ءُ کُدرتی ندارگانی شیدائی اَت، زندگی ءَ آئی ءِ لوٹ بس یکّے اَت وتی ھاتر ءَ وشی ءِ پولگ ءُ بس۔۔۔۔۔
آئی ءِ اے مزنیں واھشت سرجم بوتگ اَت۔ باز کم مردم وشّی ءِ ودی کنگ ءَ زان اَنت، من گْوشت کُت نہ کن آں کہ آ سرپدینے اَت یا کہ اَھمّک یے؟اَنچو الم گْوشت کن آں کہ وتی بابت ءَ شرّی ءَ سرپد اَت، بس ھمینچو۔
گُڈّی گندگ ءَ رند من وتی جھ مِنند اِیں سنگت ءَ چہ موکل گیپت ءُ وتی گِس ءَ اتکاں، ھمے درگتاں جنگ بندات بوت ءُ من تاں سینزدہ سال ءَ اے زِروان ءَ اتک نہ کُت۔
سینزدہ سال ءَ رند وھدے کہ من زِروان (جزیرہ) ءَ اتکاں تاں منی سنگت ءِ تب چو دمبُرتگین ءَ اِنت۔ ما یک ھوٹلے ءَ کوٹی یے باڑہ کُت ورگ ءِ وھد ءَ گوں سنگت ءَ ولسن ءِ بابت ءَ گپ بوت۔
آ بے توار بوت ، آئی ءِ اے بے تواری دردناک اَت۔ من بے کراریءَ جُست کُت۔”آئی وتکُشی نہ کُتگ نہ۔“
منی سنگت ءَ ھِنسارتے کش اِت۔”اے انچیں دردناکیں کِسّہ یے من ترا چے بِہ گْوش آں۔۔۔۔۔۔ولسن ءِ زندگی ءِ تب ءُ میل (اسکیم) سک شر اَت۔ آئی تاں بیست ءُ پنچ سال پہ ایمنی گْوازینتگ اَت، بلے آ اِشی ءَ سرپد نہ اَت کہ ایمنی ءِ بیست ءُ پنچ سال گْوازینگ ءِ ھواری ءَ آئیءِ ھاٹیگ وت ءَ دُروھیت ۔
مُہکمیں ھاٹیگ ءِ زندگ دارگ ءِ واست ءَ کشّ ءُ چیل الّمی اِنت۔ رُستگ اِیں زمین ءِ سرا گدوکیں کوھانی سر ءَ سر کپت نہ کن اَنت۔۔۔آئی سرجمیں زَر توام بوت اَنت وام زورگ ءَ اَت ، بلے اے وڑ تاں کد بوت کنت۔ وامداراں آئی ءَ زور دیگ بندات کُت گُڈ سراں یک روچے آئی وتی کرگین کہ آ آئیءِ واب جاہ اَت ، بازیں اِشکرے آودئے روک کُت ءُ آئیءِ دری چہ تہا بست۔۔۔
سُھب ءِ سر ءَ کہ آئی ءِ کاردار ارزبند ءِ جوڑ کنگ ءَ اتک گُڑا دیستے کہ آ بے ھوش اِنت۔۔۔مردماں نادْراہ جاھے ءَ بُرت ، پَشت کپت بلے سما ءُ سارءَ چہ شُتگ اَت۔۔۔۔۔۔من آئی گندگ ءَ شُت آں بلے آ من ءَ انچو روک روکنءَ چارگ ءَ اَت گْوش ئے زاناں من ءَ ھچبر نہ دیستگ اِت ئے ۔
من وتی سنگت ءَ جُست کُت ”نوں گُڑا کجا اِنت۔“
”آئی لوگ ءُ جاگہ بہا بوتگ اِت اَنت۔۔۔۔۔۔کوھاں ویل گرد اَت۔من یک ءُ دو رند ءَ توار کُت، بلے منی گندگ ءَ گوں چو گیابان ءِ آسک ءَ پُنز کُت یے ءُ تتک“
دو سے روچ ءَ رند من ءُ منی سنگت تر ءُ تاب ءَ اِت اِیں کہ منی ھمراہ ءَ کُکّار کُت۔”ولسن“
منی چمّاں آ زیتون ءِ درچک ءِ پُشت ءَ اندیم بوھگ ءَ دیست۔مئے نزیک ءِ آھگ ءَ آ ھچ نہ سُر اِت، بس بے تواری ءَ اُوشتاتگ اَت۔پدا یکدم ورنائی ءِ وڑ ءَ تیز تچگ ءَ بندات بوت اِشی ءَ چہ رند پدا من ھچبر آ نہ دیست۔
واتر کہ گِسءَ اتکاں یک سالےءَ رند سنگ ءِ نمدی یے اتک کہ ولسن مُرتگ ءُ آئی ءِ کُنٹ کوہ ءِ پہنات ءَ ایر اَت۔
چہرگ ءَ چہ پدّر اَت کہ واب ءَ ساہ ئے دراَتکگ۔۔۔اے شپ چاردہ ءِ ماہ اَت۔۔۔منی گُمان اِنت، بوت کنت چاردہ ءِ ماہ آئگی مرگ ءِ سوْب بوتگ۔
دی بلوچستان پوسٹ: اے نبشتانک ءِ تہا درشان کُتگیں ھیال ءُ لیکہ نبشتہ کار ئے جِندئیگ اَنت، الّم نہ اِنت کہ دی بلوچستان پوسٹ رسانک نیٹورک ایشانی منّوک بہ بیت یا اگاں اے گل ءِ پالیسیانی درشانی اِنت۔
