ما وتی وابانی ساھگ ءَ واب ایں
نبشتہ کار : شھید رحمان عارف
پولکار:ظہورفضل
دی بلوچستان پوسٹ
مئے لبزانک ءَ نوک نوکیں تران بندات بیان انت ” جدیدیت ،، کلاسیک ” رومانیت ،، ساختیات پس ساختیات ، دادا ازم ءُ سریلیزم باریں دگہ چی چی ، اے ترانانی آسر چی بوت کنت ؟ اے تران آسرے سر بوت کن انت اگن ایوک تاک سیاہ کنگ بیگا انت چو کہ ھما جُست ءَ کہ لبزانک ءَ چہ ازل ءَ گون ءُ پیداک انت بزاں ایش کہ وت لبزانک چی ئے ۔۔۔۔؟
رحمان مراد ، مجیب مجاھد ، منیر مومن ، داد ءُ دگہ بازینے کہ اے نوکیں بزاں پہ بلوچی ءَ نوکیں نزاناں ہما رنگ ءَ پڑ ءَ آ ران انت کہ ہرچ تاک چہ اے نبشتانکاں ہوتک نہ بیت منی گشگ ءِ مکسد اے نہ انت کہ اے علمی تران کنگ مہ بنت ، بلکیں من اے گشگ لوٹاں کہ ہما جیڑہ ءُ تران گیشتر دیما آرگ بہ بیت کہ آ چہ بلوچی ءِ دیمروی ءَ پہ گامے برات کن انت برز ءِ تران ءُ گالبند چہ مگرب ءَ اتک ءُ اردو اش پولنگ کت ءُ نوں مئے گُٹ ءَ دور دئیگ بیئگا ینت، اول بُرزے نام گپتگیں نبشتہ کارانی تہ گیشتر وتی نبشتانکانی مول و مکسد بزان ابلاغ ءَ وانوک ءَ رسینت نہ کنگا انت بزاں ایشانی رسانک سک باز نزور انت دومی نوکیں ماھتاک ءَ سہ ماھی تاکانی جو دْرد گوارگ پہ بلوچی ءِ کشار ءَ رحمت ءِ ھور ءِ بدل زھمت ءِ سیلاب ءِ مہ بیت چوکہ گندگ بیئگا انت یک نوکیں زبان ئے رواج دئیگ بیئگا انت کہ بلوچ راج ءِ زبان گشگ بوت نہ کنت بلے اے تاکانی گیشتر نبشتانک ہمے زبان ءَ رواج دئیگا انت کہ من اشی ءَ پاکستانی بیوروکریسی (بلوچ) ءِ زبان گشت کنیں بلوچی لبزانک ءِ زبان ءِ اناں چہ اے بلوچی ءَ گہتر انت کہ رومن رسم الخط وتی کنگ بہ بیت پرچی کہ اے وت چہ رومن ءَ گیشتر جیڑہ ودی کنت ۔ من بید کست ءُ کینگ اشی گشگ ءَ چک ءُ پد نباں کہ اے تاکانی شونکار ءُ شونکاری مجلس وت بلوچی زبان ءُ آئی ءِ ھندو جاہ (محل وقوع ) ءُ کارمرزی ءَ بلد نہ ینت اے ھمے سرپد انت کہ بلوچی ایوک پاکستان ءِ بلوچانی زبان انت ایران ، اوگان ، ترکمانستان ، افریقہ ، خلیج ءُ عمان ءُ ایندگہ ملکانی بلوچ بلوچ نہ ینت پمشکا اشاں وتی تاکاں ایوک اسلام آباد، کراچی ءُ کوئٹہ وڑیں شہرانی زبان ءَبلوچی ءِ نام داتگ ءُ ھمیشی ءَ جدیدیت ءُ دیمری ءُ نوکیں جاوراں گون ہمدپی گش انت بلے اشاں کئے بگشیت کہ شمئے نبشتانکانی وانگ ءَ گوں مارا دو ڈکشنری انگریزی ءُ اردو وتی گورا ایر کنگ لوٹ انت ۔
ایرانی، اوگانی ءَ ایندگہ انگریزی ءُ اردو ءَ نہ بلدیں بلوچ شمئے نبشتانکانی وانگ ءَ پد بیت کنت شمئے علمیت ءُ زانتکاری ءِ منوگر بہ بنت بلے چہ شمئے نبشتانکاں آیاں علمی مڈی ہچ دست نہ کپیت اول وا آ ایشاں ونت نہ کن انت من نہ گشاں بلوچی ءَ اردو انگریزی ءُ ایندگہ زبانانی لبزکارمرز کنگ مہ بنت، بہ بنت بلے چو ھم اناں کہ سرجمیں ستر اردو ءُ دگہ زباناں بہ بنت گڈا ایوک ءَ بلوچی گشگ بوت نہ کن انت ۔
ھمے کلگ کہ بلوچی ءِ کواس دپتر زانت ءُ شاعر سید ہاشمی وتی کتاب بلوچی زبان و ادب کی تاریخ ایک جائزہ ءِ اندر ءَ ایرانی ریڈیو ءِ درور ءَ دنت گشیت کہ ریڈیو زاھدان ءِ بلوچی اے وڈ انت تقریبا ماں سی کیلو متری زاھدان ماں راہ بین زاھدان ءُ میرجاوہ یا راھے کہ چہ ھیت ءِ تقاضا بدست گروھان مہندسی تیپ زاھدان جوڈ بوتگ چہ نیمگ ءِ کچہ تاب وارت۔ ؛ نوں بگشے مئے شمے سرا اردو انگلش ءَ وتی رنگ پرینتگ ءُ آیانی ءُ فارسی گڈا نوں بلوچی کجا شت اردو ءِ مزن نامیں نبشتہ کار شمیم احمد ءِ کتاب 5=2+2 ءِ وانگ ءَ پد من گیشتر سرپد باں کہ آ چی گشگا انت بلے رحمان مراد ءِ 2+2 چتور انت شما بزان ات اگں دادازم ءُ سرریلزم ءِ رجانکار ہرچی ءَ اے گالبندانی رجانک ءَ گون ایشی ءَ نہ گیشین انت کہ اے گالبند یورپ ءِ وتی رد کتگیں گوستگیں عہد ءِ مجاں گاریں گالبند انت ءُ اشاں اردو لیگار کتگ اشانی مکسد چی انت ؟
انچشں کہ ابوالاحفیظ صدیقی گالبندانی کتاب ” کشاف تنقیدی اصطلاحات ،، ءِ اندر ءَ دادازم ءِ گیشواری کنگ ءِ سر ءَ گشیت دادازم لبزانک ، نکاشی ، پلسپہ ، زیمل ءِ دنیا ءَیک سبکیں ، ردیں گنوکیں ، بےڈولیں ءُ بیکاریں زرمبشتی ات کہ بندر ءَ یورپ ءَ جنگ عظیم ءِ برورد ات ۔۔۔۔۔۔ پمیشکا زوت اے زرمبشت بےتوار بوت ۔ ھمے پیم سرریلزم ءِ بابت ءَ اردو ءِ نامداریں نبشتہ کار سجاد ظہیر ءِ گشگ انت کہ ” دادازم ءِ بےسوبی ءَ پد دادازم ءِ منوکاں اکتور 1924 ءَ اے زرمبشت ءَ جدت پسندی ءِ نام دات ۔
گشگ ءَ چہ منی مول اش انت کہ اے زرمبشتاں چہ یورپ ءَ سوت زرت نہ کت گڈا مارا پرچی گوں اشاں اڈینگ بہ بیت ۔ ھواشانی گیشواری کنگ بیت بلوچ لبزانکار اشاں سرپد بیت بلے مناں ہمے گمان بیگ ءَ انت کہ بلوچی لبزانک بے منزل ءَ بس گام جنان انت چو مبیت کہ ما پروفیسر ڈاکٹر سید عبداللہ ءِ وڈ ءَ بگوشیں کہ ” ما وتی دامن ءَ چہ ہما بے بویں پلاں پر کنگائیں کہ وتی ٹالاں چہ دیریں سندگ ءُ دور دیگ بوتگ انت ،،
یک ھبرے دگہ ھم مئے نبشتہ کاراں دلگوش کنگ لوٹ ایت کہ نبشتہ ءِ وھد ءَ بلوچ بہ بنت پاکستانی بلوچ اناں منی ھیال ءَ ایرانی اوگانی ءُ ایندگہ بلوچاں پہ مئے نوکیں ماھتاک ءُ سہ ماھی تاکانی وانگ گران بلکیں مشکل انت بلے آ ،، ماھتاک بلوچی ،، ءَ لبزانک ءَ شرتر وان انت اے واستہ کہ تنی ءَ آیاں اے راہ نزرتگ کہ مئے نوکیں تاک اشی ءَ رواج دئیگا انت پمیشکا من یک برے پدا گشان کہ بائد انت ما وتی منزل ءُ راہ ءَ بگشین ایں من انجم اعظمی ءِ ھیالاں وتی ھیال زاناں ءُ گشان کہ ” بیستمی کرن ءَ یک گروہ ءِ انچیں ھم است کہ آ نوکی (جدت) ءِ ہوپ ءَ گرپتار انت ءُ آ چہ بن ءَ دود ءُ روایتانی منوک نہ انت ، اے گروہ یک پگری ءَ ہم بندوک نہ انت اے گروہ ءَ لہتے انچیں ہم است کہ آ نفسیات ءِ نوکیں زانتکاراں گون نزیکی کن انت ، دومی گروہ وجودی زانت ءَ باز کس چہ فلسفہ ءُ منطق ءِ ساھگ ءِ چیر ءَ انت لہتے وا اے درستیں پگرانی تہ یکپارگی ھژناگ ءَ انت ۔۔۔۔۔۔ ءُ اشانی ھوش یورپ ءِ گیگان ءَ ہوش مندی زانت ۔۔۔
باریں ما ھمے ھوپانی آماچ نہ ایں زاناں مئے نبشتہ کار وتی زمین ءُ ھاک ءَ چہ سدگ ءِ سوب ءَ چو بے مھار نہ انت اگن انچش انت گڈا اشی ھلاج ۔۔۔۔؟
رسول حمزہ توف وتی کتاب میرا داغستان ءِ اندر ءَ ھمے جیڑھانی بابت ءَ چو گشیت ۔۔۔۔ ” من لہتے انچشیں مردم ہم دیستگ انت کہ آیاں ماراتگ کہ آیانی ماتیں زبان ءِ مڈی باز کم ءُ بےبستار انت یک انچیش زبانے ءِ کمک زورگ ءِ کوشستے کتگ کہ آ لبزانکی مڈی ءَ پر انت ءُ بستارے داریت بلے چشیں مردمانی ھال ہم انچو بوت کہ آ ،، آوار ،، زبان ءِ یک کسوے ءِ ہما پس ءِ درور بیت کہ آ پمیشکا جنگل ءَ شت کہ گرک ءِ وڈیں دمبے گون وت زوریت ءُ کیت ، بلے وہدے آ واتر بوت گڈا آئی ءِ کانٹ گار ات انت ، من ہمے بزگاں گون ھبر کت ءُ چار اتگ کہ نوں آ ہما زبان ءَ کار مرز کنگ ءَ انت آ راستی ءَ ،، آوار ،، نہ انت بلے روسی ہم نہ انت نوں منی ھیال ءَ اے یکیں دست ءَ دو کوٹگ چست کنگ لوٹ انت ،،(میرا داغستان)
مئے ھمےھال نہ انت ، آیا انچیں زبانے نیست کہ ما آئی ءَ بگوشیں ءُ نبشتہ بکنیں کہ آ ایران ءُ مئے ایندگہ بلوچانی پیم ءَ درمبیت منی ھیال ءَ شئے شولان ءُ ظہورشاہ ءِ شعرانی سرپدی ءَ نہ مارا ءُ ناں ایندگہ ملکانی بلوچاں اردو ءُ انگریزی ءِ فرہنگ ءَ ڈکشنری ءِ زلورت کپیت اگن لغتے ءِ درکار بیت گڈا آ ایوک بلوچی انت ۔۔۔
بلوچی سبز بات
سئے ماھی تاک ” دْرد ،،
مارچ تا مئی 2002
دی بلوچستان پوسٹ: اے نبشتانک ءِ تہا درشتان کُتگیں ھیال ءُ لیکہ نبشتہ کار ۓ جندءِ گنت، الم نہ اِنت کہ دی بلوچستان پوسٹ رسانک نیٹورک ایشانی منوک بہ بیت یا اگں اے گل ءِ پالیسیانی درشانی اِنت
