پانزدہمیکو بشخ
وائسرائے و گورنر جنرل و اوفتا کونسل نا منت وار اُٹ ہراکہ کنے ریاست نا زمواری تے تسر، ای غلام محمد خان ہندا کل معاہدہ غاتے امنا کیوہ ہرافتا سرجم ءِ تینٹ اے جی جی کنا مون آ خوانا۔اولیکو ٹِک:۔
ای مدام ریاست لسبیلہ نا زمواری تے A.G.G نا سلاہ سوج اٹ پورو کیوہ۔
اڑٹمیکو ٹِک:۔
ای تینا ریاست کن اسہ وزیر اس گچین کیوہ ہرادے کہ A.G.G تینٹ پک کیک، و اونا اواری اٹ کل معاملہ غاتا فیصلہ ءِ کیوہ۔
مسٹمیکو ٹِک:۔
A.G.Gنا پاننگ آن بیدس ریاست اٹ ہچ وڑ انا بدلی اس کپرہ، اونا ادارہ غاتیٹی نیام تموہ نئے بدلی اس اتیوہ، اگہ کس ءِ پاہو نا سزا تننگا تو اوڑان مست کل معاہدہ غاتا سَفائی ءِ A.G.Gنا مون آ پاش کیوہ گڑا اوڑان پد سزا ایتوہ۔
چارمیکو ٹِک:۔
تینا مالیاتی زر آتیان چیف آف لسبیلہ نا حیثیت اٹ گڑاس ز رّ جنوزان، یتیم، چنا و نیاڑی تیان بیدس تینا باوہ پیرہ بلہ غاتا خاہوت آتیکن A.G.G نا پرمان اٹ خڑچ کیوہ، داڑان بیدس ریاست اٹ ایلو پوسکن آ صوبہ غاتے ملک انا جوانی کن جوڑ کیوہ۔
پنچمیکو ٹِک:۔
ای ریاست نا سال انا بجٹ ءِ A.G.Gءِ نشان ایتوہ و بروک آ زر ءِ ریاست نا ادارہ و لسبیلہ اٹ جمع کیوہ۔
دستخط و مہر
میر غلام محمد جام آف لسبیلہ
دا معاہدہ 29اپریل اٹ مسوسُس
Balochistan appendix No.1
دا معاہدہ ءِ خان آف قلات و اونا سڑدار و زندان اٹ بندی تا نیام اٹ جھیڑہ غاتے کٹفنگ کن جوڑ کریسر، دا معاہدہ ءِ میجر سنڈیمن و ڈپٹی کمشنر اواری اٹ 6جون 1876ء اٹ پیش کریر۔
۱۔ دا معاہدہ برٹش حکومت تون قندھاری پوریا گر تا قافلہ غاتے لُٹ پل و مخلوق ءِ خلنگ آن پد جوڑ کننگا ہرا جاگہ غاکہ قافلہ غاتے لُٹ پل کننگاسُس، دا جاگہ غاتیٹی مولہ، ٹکری و کزاک پاس اوار ئسر دافتے جھالاوانیک لٹارہ۔
۲۔ ہراوڑ داڑان مست ہم سرولیم نوشتہ کریسس کہ لسبیلہ نا حکومت ءِ ہموجاگہ نا جام سنبھالک اونا واکداری جام انادوٹی مرو ءِ، دانا شونداری کن برٹش حکومت مدام کوشست کرسا کیک ہندا سوب آن داسہ کنے انڈین حکومت آن رسینگوک آ زرّ ءِ کنے تننگے، اگہ آخا کنا دا خواست خوش اف، تو اخیر اٹ نی جام میر خان ءِ تینا زندان آن آجو کر، ہراکہ دا وخت آ برٹش حکومت نا زندان اٹی بند ءِ ولے دا ہندا شڑت انا بنداؤ آٹے، ہراوخت کہ نی واگا سیم آ جنگ بندی کروس، ہراڑان کہ کنا ریاست خطرہ ٹی ءِ ولے کنا بشخ انا حکومت کنے دو برے ہرانا کہ خان قلات تون معاہدہ مسوسُس۔
۳۔ سراوان نا سڑدار آتے کنا مسکوہی وزیر عطاء محمد ءِ ریاست آن پیشن کشوئی مریک، ہراکہ داڑے قلات اٹ کنا اسہ مزور اس، نواب محمد خان نا خون ءِ کننگ آن پد نرا۔ دا خون ءِ او خالی حالیت آتا خراب کننگ کن کریسس۔ اخیر اٹ ہندا فیصلہ کننگاکہ مسکوہی وزیر ءِ قلات نا ریاست ءِ مدامی کن الوئی تمک، گڑا ہمو وخت اونا خاہوت ءِ اوڑتون ہننگ نا موکل تننگک ہراکہ دا وخت آ قلات اٹی ءُ۔
۴۔ 1872ء نا معاہدہ غاتیان پد سرولیم دا فیصلہ ءِ کرے کہ ساروانی تے ڈنڈا نا وڑ اٹ مالیات روئی مریک دا ڈنڈ ءِ بولان پاس اٹ قافلہ غاتے لُٹ پل نا مون ءِ توننگک، اگہ اوفک دا ڈنڈ انا زرّ 35000/=روپئی ہندا پوریا گر تے تسنٹ، ہرافتے کہ مری نا لشکر لٹاسُس۔ ہنداوڑ ای ہچ مف 90000/=روپئی پوریا گرتے ساراوانی تا لٹ و پل نا مون اٹ تسنٹ۔ و ای داسہ خواست کیوہ کہ اوفک دا زرّ ءِ داسہ کنے ایتر۔ دا معاہدہ غاتیان پد حکومت آن کنے اسہ لکھ روپئی رسینگوئی ئس ولے دا زرّ آن کنے خالی 10000/= روپئی دو بس۔ داسہ برٹش حکومت دعویٰ کپ کہ ای وعدہ خلافی کپرہ۔ہندا سوب آن ای خواست کیوہ کہ برٹش حکومت ہمو زرّ ءِ کنے زو آن زو ایتے۔
۵۔ ہمو سال انا زرّ 50,000روپئی کہ کنے دو بسرہ داسہ مسہ سال نا ءِ بند کننگانو ای وخت اس کہ تینا زی اٹ ہریوہ تو کنے ہچ محسوس مفک کہ ای وخت اس برٹش حکومت تون غلط ءُ کاریم اس کرینٹ۔ ہرانا سوب آن کنا مالیاتی زرّ ءِ بے سوب بند کرینو۔ ہندن ریاست قلات داڑان مست ہر لیوی کن اسہ من اس خولم ءُ اسہ روپئی اس تسکہ، ہرافتے برٹش حکومت اسہ من آ ہشت آنہ کرے۔ دا 50,000روپئی ءِ ہم تینٹ ڈنڈ نا مون اٹ ہلک۔
۶۔ کنا کمامدار شکر خان و منشی ملا صالح محمد و گل محمد ءِ بیدس ڈوہ آن برٹش حکومت تینا زندان اٹ بند کرینے ای حکومت آن خواست کیوہ کہ دا بندغ آتے زوت اس زندان آن یلہ کے۔
۷۔ ای نواب محمد خان ءِ تینا ایجنٹ نا وڑ اٹ امنا کیوہ ہراکہ کنا خیر خواہ ءِ او کنا ایجنٹ نا وڑ اٹ پین دے اس سنڈیمن تون ملسا کیک۔
۸۔ ای خواوہ ہرا مالیات کہ ساراوانی تے ہمے وخت اسے آن دو بسکہ، ہموفک دو برسا کیر ہرافتے سرولیم تینٹ بنا کریسس۔
۹۔ ہرا وڑکہ امن کن برٹش حکومت ساراوانی تے کنا ریاست نا بشخ جوڑ کریسس، ہموفتے ای امنا کریسٹ و ای ہر وڑ انا شڑت آتے ہم پورو کروٹ ای خواوہ کہ نن مست و گدرینگوک آ وخت ءِ ہوش آن دین ساراوان و جھالاوان نا سڑدار آتے اوفتا ڈغار تے پدی ایتن و ای دا زموار اُٹ اگہ ڈغارتا دوبننگ آں پد ہم سڑدارک امن ءِ خراب کننگ نا کوشست کریر تو اوفتے سخت سزا تننگ آن مست ای برٹش حکومت ءِ تینا ایجنٹ نا کمک اٹ ضرور حوال کیوہ و برٹش حکومت نا منظوری آن پد اوفتے سزا ایتوہ اگہ وخت اس کنا نائب یا افسر آک گندہ ءُ کاریم کریر و کنے سما متو تو ریاست قلات نا ایجنٹ تینٹ ہندا خبر ءِ برٹش حکومت اسکان سرکیک و برٹش حکومت ءِ دا واکداری مرو ءِ کہ اواوفتے سخت سزا ایتے۔
۱۰۔ ساراوانی تے متکن آ وڑ اٹ کنا خذمت ءِ کروئی تمک، اوفتے کنا پرمان ءِ ہم منوئی تمک، گڑا ہمو وخت ای اوفتے تینا ریاست اٹ امن و مہر مریبت اٹ رہینگ نا موکل ایتوہ۔
۱۱۔ اگہ برٹش حکومت کنا دا است خواہی تے امنا کرے تو ای تینا ریاست اٹ ہمو جاگہ غا تا رکھ ءِ کننگ نا قول کیوہ ہراڑے کہ برٹش حکومت ءِ کل آن زیات گرج و خلیس اس ارے ہرافتیٹی کہ بولان پاس، مولہ راج، کچ، مکران، و ایلو خراسانی علاقہ غاک ہم اوار ءُ۔
Balochistan Appendix No.2
دا معاہدہ یکم اگست 1876ء اٹ نائب و سڑدار آتا واکدار آتے پاننگ کن جوڑ کننگاسس، ہراکہ خان قلات نا پاننگ آن ریاست قلات اٹ تینا عہدہ غاتیا کاریم کیرہ۔
وخت اس کہ ریاست قلات اٹ جنگ بنا کرے و ادارہ غاتا نظام خراب مس تو ہمو وکت کل ریاست گراس نائب و گڑاس گرون تا دوٹی ئسکہ و ہرا وخت کہ کنا حکومت یعنی میر خدائیداد خان نا حکومت ریاسٹ ات امن ایس ہمو خت کنا پاننگ آ کل ادارہ غاتیٹی کاروائی بنا کرے ، و ادارہ غاتا اسہ وار ولدا پوسکن ٹہیفنگ بنا کرے۔ اوڑان پد گڑاس ہندن ءُ پوسکن ءُ اصول و ضابطہ کنا سیخا ٹی سڑدارو نائب آتا مچی ٹی پک کننگار ہراٹی کہ شاری ادارہ غاتے سوگو کننگ کن ہندا اصول آتے مسہ بشخ اٹ تالان کننگانے ہراکہ دا وڑ و ڈول اٹیءُ:
۱۔ مالیات آتا دوئی کننگ ہر حالیت اٹ مریک او اسُل کہ ہراوڑ اٹ کہ مریر، روپئی تیٹی یا اسہ پین وڑ اسیٹی۔
۲۔ جائیداد نا دعویٰ کروک آتیٹی سلاہ کرفنگ۔
۳۔ عسکری واکداری اٹ الس نا رکھ ءِ برجا تخنگ۔
کل آن مست ای تینا نائب آتے پاوہ کہ اوفک الیاتی معاملہ غاتیٹی نیام تمپس۔ انتئے کہ دا وڑ اوفک سراوانی تا دوٹی مرور، اگہ سراوانی اس تینٹ مالیات تننگ خواہے تو ہمو مالیات آتے کنا نائب ہلو ءِ، اگہ وخت اس اسہ سراوانی اس ہم مخصوص مالیات نا زرّ ءِ تننگ آن نمن مس تو اونا جاگہ غا اونا قبیلہ نا سڑدار ءِ ہندا زرّ ءِ تروئی تمک، و دا زرّ ءِ کنا ہر نائب ہلنگ کیک، و اگہ نائب و سڑدار ٹہیپس تو داڑکن المی ءِ کہ معاملہ خان قلات آ بریک، و خان قلات نا فیصلہ حرف آکر مرو ءِ۔ و امنا کننگو ءِ و سڑدار آتیان مالیات زرّ ہم دوئی کننگ مریک اگہ ریاست اٹ سڑدار آتیان اسہ سڑدار اسے خان انا فیصلہ غلط یا ظلم اس لگے تو او سیاسی ایجنٹ نا کمک اٹ تینا ہیت ءِ خان آف قلات نا برخلاف برٹش حکومت اسکان سرکننگ کیک اوڑان پد کل مالیاتی زرّ اودے پدی دو بریک اسُل کہ او ہراوڑ اٹ کہ مسنو۔
۳۔ کل فیصلہ غاتا مریس:
اگہ فریادی و مخالت فریق براہوئی یا بلوچی پاروک مریر، یا اسہ قبیلہ سے آن اوفتا تعلق مرے تو پکار دادے کے سڑدار متکن آ ربیدگی وڑ اٹ اوفتا ویل آتے سر ایتک، اگہ اسہ فیصلہ اس سڑدار کننگ کتو، تو ہمو فیصلہ خان قلات آ بننگ کیک، اونا فیصلہ آخری فیصلہ امنا کننگک و سڑدار آتے المی ہمو فیصلہ ءِ منفوئی تمک، اگہ سڑدارک ہمو فیصلہ ءِ مفنگ کتوس تو ہمو سڑدارک ریاست قلات آن کمک ہلنگ کیرہ، اگہ سڑدار نا است اٹ برے کہ خان انا فیصلہ غلط یا بیداد اسے یا ناروائی سے تو او اونا غاؤ ءِ سیاسی ایجنٹ نا کمک اٹ برٹش سرکار اسکان سرکننگ کیک، اگہ وخت اس اسہ ویل اس دہواری یا بندو سے نا برے اونا مخالف اسہ براہوئی پاوک اس مرے تو نائب آن مست اونا فیصلہ اسہ سڑدار اسے آ بریک اوڑان پد نائب آ ہمو ویل ءِ پیش کننگک۔ سڑدار دا قبائلی ویلءِ سر تننگ کن نائب تون کمک کننگ کیک دا ہمووخت مننگ کیک ہراوخت کہ اوفتیکن تین پہ تین سلاہ سوج کیرکہ اوفک داویل ءِ اوار سر تننگ کیرہ، اگہ ہڑتوم آک دا ویل ءِ سرتننگ کتوس توویل خان آ کاہک و اونا فیصلہ گڈیکوفیصلہ تکنگک،اگہ وخت اس اسہ براہوئی پاروک اس اسہ قبیلہ سے نا سردار اسے نا است آزاری ءِ کرے تو ہمو است آزاری کروک آنا فیصلہ نا سردار ہندانا زموار مرو ءِ کہ ہمودے ہلے سخت سزا ایتے ولے سزا ریاستی کانود نا رِد اٹ مرے۔
۴۔ فوج انا کمک اٹ الس نا رکھ و راہشونی:
خان ءِ دا حق و واکداری مرو ءِ کہ او ریاست نا ہر جاگہ ٹی فوجی چھاؤنی جوڑ کننگ کیک، ہراٹی کہ براہوئی پاروک آک اوار مرور، ولے اگہ وخت اس اسہ قبیلہ یا ہمو قبیلہ نا اسہ بشخس اس خان انا حکم آن نمن مس، و ریاستی کانود نا خلاف ورزی ءِ کرے تو دا ہمو سڑدار نا زمواری مرو ءِ کہ او تینا قبیلہ نا ہمو شلوار یا زئی انا کماش ءِ ہلے و خان انا مون آ حاضر کے۔ اگہ وخت اس جنگ جدل چکی تاڑی یا سلہہ کاریم اٹ اتنگ نا آجت تما تو دعویدار فریق خان آن مست تینا حال حوال ءِ برٹش سرکار نا مون آ دننگ کیک اگہ وخت اس ویل نائب یا اونا پڑک انا کاٹم آ بس تو دا سڑدار نا زمواری مرو ءِ کہ او ویل ءِ خان اسکان سر کے و خان قلات نا فیصلہ سپریم یعنی پک فیصلہ مرو ءِ۔
اگہ وخت اس سڑدارک دا محسوس کریر کہ خان نا فیصلہ غلط ءِ تو اوفتے دا فیصلہ نا مون اٹ سلنگ آن مست دا فیصلہ ءِ برٹش حکومت نا مون آ تالان کروئی تمک۔
(برجاء۔۔۔۔۔۔)
