ھشت مارچ زالبولانی میان اُستمانی روچ
نبشتہ: کریاب بلوچ
دی بلوچستان پوسٹ : کالم
زالبولانی حق ءُ آہانی آزادیءِ بابتءَ تاریخ چو اے وڑءَ اِنت کہ الیزابت کیڑی اسٹیٹن نامے امریکی زالءِ کہ نیویارک ءِ جاھمنند ءِ اَت گوں وتی دزگھاراں زالبولانی حقانی لوٹءِ پدا یک کنونشن ءِ لوٹ کنت۔
اشیءَ پیش متحدہ امریکاءِ زالبولانی تہءَ اے واہگ بیتگ کہ زالبولاں متحدہ امریکاءِ جمہوریت تہءَ آ حق نہ رستگ انت کہ آہانی جار جنگ بیتگ ءُ ملکءِ بازیں دمگ ءُ ریاستاں زالبولانی مزنیں مُچی ایں حقانی پادمالیءَ چہ وتی ریاست ءُ وتی مردیں آدماں چہ دلرنج بیتگ انت۔
الیزابتءِ لھتیں دانائے گپاں آئیءِ دزگھار دلگوش بیت اَنت ءُ پہ کنونشن ءَ یک پروگرامءِ اڈ دات ایش۔ آہاں دو روچے تہا ھمساھیگیں زالبول ءُ متحده امریکاءِ دگہ ریاستانی زالبولاں گوں گپ کُت ءُ لھتیں زال پہ کنونشن ءَ بھر زورگءَ رازی کُت انت۔
سال 1848 جولائی 16 ءَ یک جارے شِنگ کنگ بیت کہ 19/20 جولائیءَ امریکاءِ شھر نیویارکءِ سینیکا فالءَ زالبولانی یک کنونشن ءِ برجم دارگ بی کہ آئیءِ سرھال انت”زالبولانی مذہبی سیاسی ءُ چاگردی آجوھی”۔
روبرکتی تاریخ ءَ پیسر چشیں ھچ کنونشن نبیتگ اَت اے اولی رند اَت کہ زالبولاں پہ وتی حقانی منّارینّگءَ چُشیں گامءِ جتگ اَت۔
کنونشن تہا الیزابت زالبولاں چہ لھتیں جیڑہانی سرا تپاکیءِ لوٹ کَنت،
1: زالبولاں ووٹءِ حق دّیگ بہ بیت”امریکاءَ ووٹءِ حق زالبولاں 1920 ءَ رس اِتگ”۔
2: زالبولاں زمین بھا زیرگے حق دیگ بہ بیت۔
3: مردیں آدمانی وتی لوگیءِ سرا دست چِست کنگ لٹ کُٹ کنگ ءِ سرا پابندی ببیت۔ “1920 چہ پیش امریکائے قانونءِ رِدا لوگواجہ ءَ وتی زالءَ بندیگ کنگ ءُ لٹ دیگءِ مستری بیتگ”۔
4: لوگ بانگءَ اے حق بہ رسیت کہ آ وتی طلاق(سوناں) ءَ وت گِپت بہ کنت۔
5: زلبولاں ہرچ محکمہءَ روزگارے حق بہ رسیت۔
6: کالجءُ یونیورسٹی ءَ زالبولانی سیٹ بہ بیت۔ “زالبولاں کالج ءُ یونیورسٹی ءَ وانگءِ اجازت نہ بیتگ اے مستری لوگواجہ ءِ اگں پِت ءِ بیتگ”۔
7: زالبولانی سرا چرچانی فتوی ھلاس بہ بنت۔ “وھدے کہ چرچءِ فیصلہ زالبول بابتءَ اتکگ گُڑا آ گُڈی فیصلہ بیتگ اگہ لوگواجہءَ وتی لوگبانک یا پِتءَ وتی جنکءِ سرا بدکاری ءِبھتام جتگ گُڑا چرچءَ اے حق بیتگ کہ کُشگ ءِ سزا بہ دنت”۔
آ زمانگءَ چُشیں لوٹ کنگءِ بزانت وتی مرگے دعوت دیّگ بوتگ بلے سد آفرین ہمے زالاں کہ وتی حقانی ھاترہ چُشیں کار کُتگ ایش۔
اے لوٹ پہ مردیں آدمءَ بے عزتیءِ مقام اَت امریکا ءِ روتاکاں الیزابت ءُ آئیءِ دزگھار سوزن انتونی، لیوسی اسٹون ءُ سوجورنر ٹرُوت زاہءُ بد کُت اَنت ءُ وڑ وڑیں بھتام جت اَنت بلے اشاں وتی ھمت ءَ نزور نہ کُت۔
زالبولانی اے جُھد کمو گیش 72سالءَ پد سوبمند بیت وھدے 1920ءَ امریکاءِ ملکی راھبند”آئین ” ءِ تہءَ 19می رندا بدلی آرگ بیت، ءُ زالبولانی لوٹ منگ بیت اَنت۔
الیزابتءَ وھدے کنونشن ءَ زالبولانی حق ءُ آجوھیءِگپ کُت انت فریڈرک ڈاگلسءَ آئیءِ پلامرزی کُت آئیءِ ھمراھیءَ کساس دگہ شش انچیں مردیں آدمانی نام دیما اتکگ کہ آہاں زالبولانی حقانی آجوھیءِ جُھدے پلامرزی کُتگ اشانی تہءَ جارج فرانسس ٹرئین ءِ نام کئیت آئیءَ اے جُھد مالی کُمک کُتگ ات، تئیتس ڈبلیو سیمس کانگریس مینءِ اَت 1918 ءَ زالبولانی حقءَ کارءِ کُت ءُ زالبولانی حقءَ وتی ووٹءِ دات۔
جیمس موٹ کہ لکریشیا نامءِ مردءِ کہ ہمے جُھدءِ باسک ات زالبولانی سینیکا فال کنونشن ءِ چیرمین بیتگ ءُوتی لوگ بانکے ہمراہءَ زالبولانی جُھدءِ باسکءِ بیتگ۔
سوزن انتونیءِ پِت ڈینیل انتونیءَ وتی چُکے ہمراداری کُت ءُ پہ جنکءَ اسکول پچ کُت ءُ وانینت۔
لیوسی اسٹون ءِ لوگواجہ ھنری بلیکویلءَ لیوسیءِ ھمراھیءَ بازیں کوھی دمگ ءُ میتگءَ شھراں پند جت سفر کُت ءُ زالبولاں آہانی حقانی بابتءَ سرپدی دات۔
ورجینا مینور زالبولانی جُہدے باسکءِ ات آئیءِ لوگواجہ فرانسس مینور وکیلءِ ات آئیءَ بازیں قانونی جیڑہاں کمک کُت ءُ پمفلٹ شنگ کنگءِ کار کُت۔
تئو یک زالءِ لوگ بندیگ کن ءِ بزاں یک پُشتءِ بندیگ کُت، یک جِنک ءِ وانِینت بزاں یک چاگردے وانِینت اگہ من رّد نیا اشیا گُشنت چاگردی سرمایہ کاری۔
چاگرد بے زالبولاں دیم روی نہ کنت ھاس بلوچی چاگرد من چیدگانی وانوک ءُ پٹ پولءَ سک ھُبناکیں مردمےءَ من بلوچی چاگرد ءِ تہءَ ہما چیدگ دیستگ انت کہ آ دُنیائے قدیم تِریں چیدگاں چہ یک انت.
فرق اش انت آ دگہ راجانی چیدگ آہانی ماڑی ءُ کلات بزاں مردیں آدمانی مستریءِ شون انت۔
مئے زالبولانی دوچانی تہءَ گِندگ بنت زالبولانی حقانی لگتمالی ہما راجاں زیب دنت کہ آہاں تاریخ تہءَ وتا زورانسری جاہ ءُ پجار داتگ پہ بلوچءَ اے گپ بائدے ھیبءِ بہ بیت کہ آ وتی زالبولاں لوگبندیگ بہ کنت.
ھدا مرزی استاد دینارزہیءَ لھتیں ورنا جُست کنت استاد ماں آجوھی چے پیم گِپت کنیں؟
استادءَ جُستے پسہءَ جُستے کُت
“تو آجوھی دات کنے”؟
ورناءَ گُشت ماں وا غلامیں ماں چوں آجوھی دات کنیں، استادءَ گُشت تو کہ آجوھی دات نکنے گُڑا آجوھی پرچہ لوٹے؟
وتی ماتءَ وتی گھاراں وتی لوگبانکءَ آجوھی دات نہ کنے گُڑا آجوھی مہ لوٹ اِت دگہ چیزیں بلوٹ اِت۔
